(1) Informacija sa sastanaka predsjednika Odbora za ljudska prava i slobode Jovana Jola Vučurovića i sekretara Odbora za ljudska prava i slobode Slave Burić sa predstavnicima Vestminsterske fondacije za demokratiju, Ivanom Radojevićem i Danijelom Božović, održanih u Podgorici 25. januara 2022. godine;

(2) Informacija sa Multilateralnog sastanka „Trendovi u oblasti ljudskih prava na Zapadnom Balkanu i u Austriji- naučene lekcije i budući pravci“, održanog onlajn 27. januara 2022. godine;

(3) Informacija sa Konferencije na kojoj je predstavljen Poseban izvještaj Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore „Uticaj mjera za sprečavanje širenja virusa COVID-19 na mentalno zdravlje djece u Crnoj Gori“, održane u Podgorici 22. februara 2022. godine;

(4) Izvještaj sa Treće godišnje konferencije Mreže odbora za ljudska prava i rodnu ravnopravnost Zapadnog Balkana (HUGEN), održane u Skoplju u Republici Sjevernoj Makedoniji od 14. do 16. marta 2022. godine.

U vezi sa prvom, drugom, trećom i četvrtom tačkom Dnevnog reda, polazeći od navoda u Izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori za 2021. godinu:

„Temeljna prava



Po pitanju temeljnih prava, Crna Gora u velikoj mjeri ima zakonodavni i institucionalni okvir i nastavlja da ispunjava obaveze predviđene u međunarodnim instrumentima i zakonodavstvu za zaštitu ljudskih prava. Međutim, ostaju izazovi u djelotvornoj implementaciji. Efikasnost istraga prekomjerne upotrebe sile od strane organa za sprovođenje zakona i zločina iz mržnje treba dalje da se poboljša. Vulnerabilne grupe, uključujući Rome i Egipćane i osobe s invaliditetom i dalje prolaze kroz višestruke oblike diskriminacije i poteškoća u ostvarivanju svojih prava u upravnim i sudskim postupcima. Žene su i dalje u neravnopravnom položaju kada je riječ o učešću u političkom i javnom životu i pristupu zaposlenju i ekonomskim prilikama. Rodno zasnovano nasilje i nasilje nad djecom ostaje predmet za ozbiljnu brigu. Nastavio se rast incidenata napada baziranih na etničkoj ili rasnoj pripadnosti, zločina iz mržnje i govora mržnje. Crna Gora je samo dijelom ispunila prošlogodišnje preporuke. Pristup pravdi, naročito za vulnerabilne grupe i dalje treba poboljšati. Izmjene i dopune Zakona o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja iz 2019. godine usvojene su u januaru 2021. godine.

U predstojećoj godini, Crna Gora treba naročito da:

- implementira ključne neispunjene preporuke tijela za monitoring Ujedinjenih nacija (UN) i Savjeta Evrope (SE); - poboljša zakonski i institucionalni okvir da obezbijedi bolji pristup pravdi, procesna prava i besplatnu pravnu pomoć za žrtve kršenja ljudskih prava i krivičnih djela, naročito protiv djece, žena, manjina, uključujući Rome i Egipćane i osobe s invaliditetom;

- završi usaglašavanje sa pravnom tekovinom EU u oblasti zaštite podataka i poboljša kapacitet, profesionalizam i nezavisnost Agencije za zaštitu podataka i pristup dokumentima.

Što se tiče međunarodnih instrumenata u oblasti ljudskih prava, Crna Gora je nastavila dijalog sa međunarodnim organizacijama i monitoring tijelima u oblasti ljudskih prava Ujedinjenih nacija i Savjeta Evrope. Crna Gora tek treba da ratifikuje Međunarodnu konvenciju o zaštiti prava svih radnika migranata i članova njihovih porodica potpisanu u oktobru 2006. godine i Protokol iz 2014. godine uz Konvenciju o prinudnom radu.

Crna Gora nastavlja da obezbjeđuje dobru saradnju sa Evropskim sudom za ljudska prava (ESLJP). Tokom 2020. godine 218 novih predstavki protiv Crne Gore dodijeljeno je sudskim formacijama u Sudu, a 37 predstavki nije bilo završeno krajem godine. Tokom 2020. godine i u prvoj polovini 2021. godine ESLJP je donio odluke u 16 predmeta. Iako je većina povreda utvrđena u vezi sa dužinom postupka, Sud je takođe utvrdio povrede procesnog aspekta zabrane torture, nečovječnog i ponižavajućeg postupanja zbog nedjelotvorne istrage policijskih zloupotreba tokom opozicionih protesta u oktobru 2015. godine, prava na porodični i privatni život i nezakonito lišenje slobode. Nijedan predmet nije bio podvrgnut pojačanom nadzoru od strane Komiteta ministara tokom 2020. godine.

U oblasti unapređenja i ostvarivanja ljudskih prava, institucionalni kapaciteti treba dalje da se jačaju, uključujući i opredjeljivanjem odgovarajućeg budžeta. Spajanje Ministarstva ljudskih i manjinskih prava sa Ministarstvom pravde krajem 2020. godine i sa tim vezane organizacione i kadrovske promjene doprinijele su prvobitnom usporavanju implementacije i praćenja strategija i politika za ljudska prava. Regulatorni i institucionalni okvir za funkcionisanje Ombudsmana (Zaštitnika ljudskih prava i sloboda) (status B) postoji, a Ombudsman se i dalje doživljava kao institucija sa najboljim uticajem i povjerenjem kada je riječ o promovisanju i zaštiti prava građana. Kapaciteti kancelarije Ombudsmana da rješava pritužbe i kvalitet njegovih odluka nastavili su da se poboljšavaju. Kancelarija Ombudsmana ojačala je svoju komunikaciju sa nadležnim organima i građanima kao i vidljivost svog djelovanja. 2021. godine budžet Ombudsmana smanjen je za 5% u poređenju sa 2020. godinom. Tokom 2020. godine, kancelarija Ombudsmana dobila je 1.075 pritužbi (2019. godine bilo ih je 840), uglavnom u vezi sa pravima djeteta, diskriminacijom, navodnim povredama procesnih prava, pretjeranom upotrebom sile od strane policije, zlostavljanjem i torturom u policijskim stanicama i jedinicama za pritvor i izdala je 357 preporuka. Implementacija preporuka Ombudsmana od strane vlasti treba da bude sistematičnija, efikasnija i brža. Kvalitet odluka Ustavnog suda nastavio je da se poboljšava u vezi sa poznavanjem i primjenom standarda ljudskih prava i sudske prakse ESLJP. Po prvi put je u septembru 2020. godine Sud naložio zaustavljanje izručenja stranog državljanina zbog rizika od torture i zlostavaljanja. Činjenica da redovni sudovi ne poštuju uvijek njegove odluke i imaju drugačija tumačenja standarda u oblasti ljudskih prava i dalje izaziva bojazni po pitanju pravne sigurnosti, prava na pravosnažnu presudu i trajanje postupka. U pripremi je analiza različitih tumačenja standarda ljudskih prava koje imaju Vrhovni sud i Ustavni sud, naročito u vezi sa garancijama imovinskih prava. Nastavio se rast broja zaostalih predmeta koji su neriješeni pred Ustavnim sudom.

Što se tiče sprečavanja torture i zlostavljanja, Crna Gora je nastavila da radi na implementaciji preporuka iz 2019. godine koje je dobila od Evropskog komiteta za sprečavanje torture i nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja (CPT). Još nisu finalizirane izmjene i dopune Krivičnog zakonika kojima treba da se izvrši usaglašavanje sa preporukama Univerzalnog periodičnog pregleda (UPR) iz 2018. godine da se zabrani zastara za krivična djela torture i drugih oblika zlostavljanja. Nova uputstva o tretmanu pritvorenih lica i lica koja su na policijskom zadržavanju od strane policijskih službenika stupila su na snagu u aprilu 2021. godine. Kapaciteti nacionalnog preventivnog mehanizma (NPM) koji je u Kancelariji Zaštitnika ljudskih prava i sloboda (Ombudsmana) dalje su ojačani i NPM je ispunio svoj godišnji plan posjeta za 2020. godinu. Kancelarija Zaštitnika obradila je 2020. godine 201 slučaj, od kojih se većina odnosi na Zavod za izvršenje krivičnih sankcija (129) i Upravu policije (39). Što se tiče postupanja policije, utvrđeni su dokazi zloupotrebe položaja i povreda standarda ljudskih prava u četiri predmeta. Kancelarija je prijavila 11 slučajeva zlostavljanja u zatvorima. U novembru 2020. godine, završila je svoju istragu u dva predmeta koji se odnose na navode da je bilo torture i zlostavljanja tri fizička lica na policijskom zadržavanju u maju 2020. godine. Kancelarija je utvrdila dokaze za nečovječno i ponižavajuće postupanje u jednom predmetu i tešku zloupotrebu u smislu procedure u drugom slučaju. Unutrašnja kontrola policije nije potvrdila navode zlostavljanja ili torture u slučaju jednog od tri fizička lica, a istraga tužilaštva je još uvijek u toku. Zaštitnik ljudskih prava i sloboda dalje je potvrdio navode zlostavljanja od strane policije u 11 predmeta u kontekstu vjerskih skupova. Disciplinski postupak protiv tri policajca i dalji izviđaji su u toku u odnosu na dešavanja u Budvi u junu 2020. godine. U aprilu 2021. godine podignute su optužnice protiv pet policajaca i šefa lokalne policijske stanice u vezi sa navodnim zlostavljanjem tokom protesta u Pljevljima u maju 2020. godine. Tokom 2020. godine 16 predmeta protiv 31 optuženog (policijski službenici) u vezi sa krivičnim djelom zlostavljanja bili su neriješeni pred sudovima. Postupci su zaključeni u pet predmeta sa dvije osuđujuće presude, dvije oslobađajuće presude i odbacivanjem otpužnice protiv dva okrivljena. Uprkos relativnom povećanju u broju predmeta gdje je vršena istraga i krivično gonjenje, nedostaci u unutrašnjoj kontroli, duge i neefikasne istrage, blage i neodvraćajuće sankcije i nekažnjivost počinilaca ostaju razlog za brigu. Istrage nasilja policije nastavlja da ometa nepostojanje vidljivih identifikacionih oznaka na policijskim uniformama.

Ostvaren je određeni napredak u zatvorskom sistemu i uslovima pritvora. Nakon izmjena i dopuna Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčanih kazni i mjera obezbjeđenja iz 2020. godine usvojeni su podzakonski akti i interne mjere. Strategija za izvršenje krivičnih sankcija za period 2017-2021. godine dijelom je realizovana zbog ograničenih finansijskih resursa i stručnosti, kao i izazova vezanih za krizu izazvanu pandemijom kovida-19. Jačanje kadrova i izgradnja kapaciteta su se nastavili, kao i programi ili aktivnosti koji su na raspolaganju zatvorenicima. Nekoliko NVO realizovalo je obrazovne, rekreacione, stručne aktivnosti za zatvorenike u raznim sektorima. Psihološke, socijalne usluge i usluge resocijalizacije takođe su obezbijeđene u centru za pritvor i rehabilitaciju maloljetnika u Podgorici. Krizni plan za kovid-19 u zatvoru usvojen je u skladu sa preporukom CPT i Ombudsmana. Vakcinacija zatvorenika počela je u martu 2021. godine. Novi dio zatvora za maloljetnike u funkciji je od oktobra 2020. godine. Broj zatvorenica u Crnoj Gori procjenjuje se (2019. godine) na oko 30, što čini 2,6% ukupne zatvorske populacije. Uslovi u pritvorskoj jedinici za žene su, ukupno gledano, pristojni. Uprkos određenim poboljšanjima, materijalni uslovi u zatvorima, pritvorskim kapacitetima i psihijatrijskoj bolnici i dalje nisu na nivou koji propisuju međunarodni standardi. Uslovi u prenatrpanoj psihijatrijskoj bolnici u Dobroti i dalje su veoma loši.” (str. 30, 31 i 32 Prevoda Izvještaja Evropske komisije o Crnoj Gori za 2021. godinu)

“U oblasti zabrane diskriminacije, nacrt Izmjena i dopuna Zakona o zabrani diskriminacije tek treba završiti da bi se obezbijedilo da je u potpunosti usklađen sa odredbama EU. Kapaciteti Ombudsmana kao tijela za borbu protiv diskriminacije su se poboljšali i kancelarija Ombudsmana ima potrebne kompetencije da rješava pritužbe u slučajevima diskriminacije. Međutim, ukupni institucionalni okvir ostaje nedovoljno pripremljen za rješavanje porasta višestrukih oblika diskriminacije, naročito u kontekstu krize kovid-19. Tokom 2020. godine, Kancelarija ombudsmana primila je 220 pritužbi na diskriminaciju (tokom 2019. godine bilo ih je 141) i 55 pritužbi koje su se odnosile na pitanja rada i zapošljavanja. Sudski predmeti u oblasti zabrane diskriminacije i dalje su rijetki. Došlo je do porasta u prijavljivanju vjerski i etnički motivisanih napada, zločina iz mržnje i govora mržnje. Prioritetna preporuka Evropske komisije protiv rasizma i netolerancije (ECRI) iz 2017. godine da se uvede sistem prikupljanja disagregiranih podataka o zločinima mržnje još nije implementirana.” (strana 35 Prevoda Izvještaja Evropske komisije o Crnoj Gori za 2021. godinu)

“Što se tiče prava djeteta, pandemija kovida-19 negativno je uticala na uslove života i pristup obrazovanju, usluge specijalne njege i medicinsko-socijalne usluge za djecu, naročito onu djecu iz porodica koje su u neprivilegovanom položaju i djecu sa smetnjama u razvoju. Pandemija je takođe povećala rizik od nasilja u porodici i seksualnog nasilja. Kapaciteti stručnjaka koji rade sa djecom u konfliktu sa zakonom su ojačani, uključujući i kroz pružanje obuke za stručnjake u oblasti besplatne pravne pomoći i pravde po mjeri djeteta. Međuresorna radna grupa pripremila je analizu sudskih predmeta koji uključuju djecu i dala preporuke za dalja poboljšanja u tretmanu djece u građanskim postupcima i pravdi po mjeri djeteta. Usvojene su smjernice za rad službi za profesionalnu podršku djeci u konfliktu sa zakonom i djeci žrtvama i svjedocima krivičnih djela. Treba implementirati dalje konkretne mjere da se poboljša zakonodavstvo o zaštiti djece, kako je predviđeno nacionalnom Strategijom za ostvarivanje prava djeteta (2019-2023). U junu 2021. godine, konstituisan je novi nacionalni Savjet za prava djeteta, koji djeluje kao međuresorni koordinacioni mehanizam i kojim predsjedava potpredsjednik Vlade. Crna Gora i dalje treba da ispuni preporuke monitoring tijela Ujedinjenih nacija da podigne minimalnu starost potrebnu za stupanje u brak, jer praksa ugovorenih dječjih brakova među romskim i egipćanskim zajednicama ostaje pitanje za zabrinutost. Od juna 2020. godine, Nacionalna SOS telefonska linija za djecu dostupna je 24 sata dnevno, svaki dan u sedmici. Treba uložiti potrebne resurse u osnivanje službi za zaštitu žrtava u zdravstvenom i socijalnom sektoru i podršku porodicama i službe za rad u zajednici (engl. outreach services), kako je planirano nacionalnom strategijom za sprečavanje i zaštitu djece od nasilja. U novembru 2020. godine Ombudsman je pozvao na obustavljanje gradnje doma za djecu bez roditeljskog staranja, jer su ti planovi u suprotnosti sa nacionalnom obavezom da se vrši deinsitucionalizacija.

Što se tiče prava osoba s invaliditetom, usklađivanje nacionalnog zakonodavstva sa Konvencijom UN o pravima osoba s invaliditetom još uvijek nije obezbjeđeno, ni u vezi sa definicijom invaliditeta. Novi Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba s invaliditetom je u pripremi. Savjet za brigu o osobama s invaliditetom nije se sastajao od svog osnivanja u junu 2020. godine. Akcioni plan za prilagođavanje javnih objekata za lica smanjene pokretljivosti i osobe s invaliditetom za period 2019-2020. godine nije u potpunosti realizovan. Osobe s invaliditetom i dalje se suočavaju sa višestrukim oblicima diskriminacije. Kriza izazvana pandemijom kovida-19 značajno je pogoršala njihovu situaciju po pitanju pokretljivosti, dostupnosti javnih servisa i informacija, zapošljavanja, zdravstva i obrazovanja. Ostaje da se riješe nedostaci vezani za ugrađivanje prava osoba s invaliditetom u sve sektore i politike. Uz to, ne postoji usaglašeni koncept invaliditeta u zakonodavstvu. Međutim, reforma Nacionalnog sistema za utvrđivanje invaliditeta je u toku. Nedostaju strategije koje se bave višestrukom diskriminacijom žena i djevojčica s invaliditetom, deinstitucionalizacijom i održivim finansiranjem servisa baziranih u porodici i zajednici za djecu sa smetnjama u razvoju i njihove porodice.” (str. 36 i 37 Prevoda Izvještaja Evropske komisije o Crnoj Gori za 2021. godinu),

Odbor će, u okviru kontrolne i nadzorne uloge Skupštine Crne Gore, razmotriti: Izvještaj o radu Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore za 2021. godinu, sa osvrtom na Godišnji izvještaj o aktivnostima na sprovođenju i unapređenju upravljanja i kontrola za 2021. godinu za instituciju Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Izvještaj o zaštiti od diskriminacije sa stanovišta djelovanja institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore za period 1. januar- 31. jul 2021. godine, Godišnji izvještaj Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture za 2020. godinu i Poseban izvještaj Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore „Uticaj mjera za sprečavanje širenja virusa COVID-19 na mentalno zdravlje djece u Crnoj Gori“.

Na sjednicu Odbora, u skladu sa članom 67 Poslovnika Skupštine Crne Gore, pozvani su:

zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore mr Siniša Bjeković,
ministar ljudskih i manjinskih prava Fatmir Gjeka,
ministar pravde Marko Kovač,
ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić,
ministar zdravlja Dragoslav Šćekić,
ministar rada i socijalnog staranja, Admir Adrović,
ministar prosvjete Miomir Vojinović,
direktor Uprave policije Zoran Brđanin,
rukovodilac Uprave za izvršenje krivičnih sankcija.

Da učestvuju u radu sjednice pozvani su i predstavnici:
- Delegacije Evropske unije u CG, šefica Delegacije, izvanredna i opunomoćena ambasadorka Oana Kristina Popa,


- međunarodnih organizacija sa sjedištem u Crnoj Gori:

Programske kancelarije Savjeta Evrope u Podgorici - šefica Evgenija Jakumopulu,
Predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori - v.d. šefice Sabina Žunić,
Kancelarije Svjetske zdravstvene organizacije - šefica Mina Brajović,
Sistema Ujedinjenih nacija - savjetnica UN za ljudska prava Anjet Lanting.

- NVO-e koja se bavi pitanjima ljudskih prava i sloboda i monitoringom rada Odbora za ljudska prava i slobode:

„Građanska alijansa”, programski direktor Milan Radović.