Skupština Crne Gore ima ključnu ulogu u nadgledanju toka pristupnih pregovora sa EU i usklađivanja zakonodavstva sa pravom Evropske unije. Takođe, članom 15 Ustava Crne Gore (Sl. list CG br. 01/07) propisano je da Skupština odlučuje o načinu pristupanja Evropskoj uniji.

Sa ciljem jačanja uloge Skupštine Crne Gore u procesu integracije u EU, uključujući adekvatan nadzor Skupštine nad aktivnostima Vlade i kontrolu usklađenosti zakona sa pravom EU, u maju 2012. godine, na četvrtoj śednici prvog redovnog (proljećnjeg) zasijedanja Skupštine Crne Gore 24. saziva, usvojena je Odluka o izmjenama i dopunama Poslovnika Skupštine Crne Gore (Sl. list RCG br. 51/06 i 66/06 i Sl. list CG br. 88/09, 80/10, 39/11 i 25/12). Ovom Odlukom, umjesto ranijeg Odbora za međunarodne odnose i evropske integracije osnovana su dva odbora - Odbor za međunarodne odnose i iseljenike i Odbor za evropske integracije, koje je ključno skupštinsko tijelo u praćenju pregovora sa EU. U nadležnosti Odbora za evropske integracije jeste da prati pregovore o pristupanju Crne Gore Evropskoj uniji, nadgleda i ocjenjuje tok pregovora i daje mišljenja i smjernice u ime Skupštine o pripremljenim pregovaračkim pozicijama, razmatra informacije o pregovaračkom procesu i razmatra i daje mišljenja o pitanjima koja se otvaraju tokom pregovora, kao i da razmatra i ocjenjuje djelovanje pregovaračkog tima. Takođe, izmjenama Poslovnika proširene su nadležnosti jednog broja odbora, tako da sedam matičnih odbora (Odbor za politički sistem, pravosuđe i upravu, Odbor za ekonomiju, finansije i budžet, Odbor za ljudska prava i slobode, Odbor za rodnu ravnopravnost, Odbor za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje, Odbor za prosvjetu, nauku, kulturu i sport i Odbor za zdravstvo, rad i socijalno staranje) u okviru svoje nadležnosti prate i ocjenjuju usklađenost zakona Crne Gore sa pravnom tekovinom EU i na osnovu izvještaja Vlade, prate i ocjenjuju primjenu zakona, posebno zakona iz kojih proizilaze obaveze usaglašene sa pravom Evropske unije.

Sekretari matičnih odbora, odnosno njihove službe, za svaki predlog zakona koji se razmatra na śednici odbora, pripremaju informativni pregled (briefing paper), koji sadrži ocjenu usklađenosti predloga zakona sa pravom EU, zasnovanu na pregledu tabele usklađenosti pripremljenu od strane Vlade, kao i upoređivanjem sa drugim odgovarajućim informacijama i dokumentima nastalih u procesu pristupnih pregovora.

Pored toga, u svim radnim grupama za pripremu pregovora po pregovaračkim poglavljima, koje je formirala Vlada, u svojstvu članova, učestvuju i predstavnici Službe Skupštine. Ovo je prvi put da parlament neke zemlje kandidata za članstvo učestvuje u fazi screening-a, odnosno fazi analitičkog pregleda i ocjene usklađenosti nacionalnog zakonodavstva sa pravnom tekovinom EU. Na ovaj način, službenici Skupštine imaju mogućnost da steknu detaljan uvid u cjelokupno pravo Evropske unije, po pregovaračkim poglavljima, sa kojim treba harmonizovati nacionalno zakonodavstvo, uključujući i informacije o novim i planiranim propisima Evropske unije, kao i da imaju kompletan pregled sadašnjeg stepena usklađenosti zakonodavstva Crne Gore sa primarnim i sekundarnim pravom Evropske unije. Stečena znanja i informacije veoma su dragocjeni u korisni u pružanju stručne podrške poslanicama i poslanicima u vršenju njihove zakonodavne i nadzorne uloge.

U martu 2013. godine Kolegijum predśednika Skupštine Crne Gore usvojio je Akcioni plan za jačanje zakonodavne i kontrolne uloge Skupštine Crne Gore u 2013. godini, kojim su, između ostalog, predviđene aktivnosti koje se odnose prvenstveno na ulogu Odbora za evropske integracije, kao i saradnju ovog odbora sa matičnim odborima, u cilju donošenja što kvalitetnijeg zakonodavstva i uspješnijeg toka pregovora o pristupanju:

• Razmatranje nacrta pregovaračkih pozicija po poglavljima na śednicama Odbora za evropske integracije i davanje mišljenja i sugestija, kao i, po potrebi, održavanje śednica radi dobijanja informacija o pripremi pregovaračkih pozicija od pregovaračkih struktura Vlade; Odbor će definisati model učešća članova matičnih odbora na ovim śednicama

• Odbor za evropske integracije će, najmanje jednom kvartalno, organizovati sjednice na kojima će razmatrati napredak u pristupnim pregovorima u svakom pregovaračkom poglavlju za koje su pregovori započeti, na koje će, po potrebi, pozivati zainteresovane članove matičnih odbora.

• Odbor za evropske integracije, u saradnji sa matičnim odborima, organizovaće tematske forume po pojedinim pregovaračkim poglavljima, u obliku javnih tribina, okruglih stolova, itd, na kojima bi stručna i druga zainteresovana javnost imala priliku da iznese mišljenja i sugestije prije utvrđivanja pregovaračke pozicije i razmatranja od strane Odbora.

• Odbor za evropske integracije će redovno razmatrati izvještaje o realizaciji obaveza iz SSP i kvartalne izvještaje o ukupnim aktivnostima

Kolegijum predsjednika Skupštine Crne Gore je 19. marta 2013. godine donio i Plan zakonodavnog rada Skupštine Crne Gore, odnosno pregled predloga zakona koji su planirani za 2013. godinu. Ovaj dokument istovremeno predstavlja i plan usklađivanja zakonodavstva Crne Gore sa pravnom tekovinom Evropske unije. Plan je sačinjen na osnovu Programa rada Vlade za 2013. godinu, kao i Plana aktivnosti na ispunjavanju preporuka iz Izvještaja Evropske komisije o napretku Crne Gore za 2012. godinu.

Administrativni kapaciteti u svijetlu integracije u EU

Služba Skupštine je razvila bazu podataka sadržanih u tabelama usklađenosti koja se može pretraživati kako na crnogorskom tako i na engleskom jeziku kao i bazu u kojoj se unose skrining liste i prateći dokumenti od važnosti tokom procesa skrininga.

U periodu od septembra 2011. godine do juna 2012. godine u saradnji sa Delegacijom Evropske unije u Crnoj Gori realizovan je projekat stručne podrške Službi Skupštine Crne Gore, čiji se cilj ogledao u jačanju sposobnosti Skupštine da nadgleda predložene zakone i njihovu usklađenost sa pravom Evropske unije. Obuke u oblasti usklađivanja zakonodavstva i nadgledanja procjene uticaja propisa realizovane su i u okviru Programa saradnje Skupštine Crne Gore i Vestminister fondacije za demokratiju.

Poslovnikom Skupštine uređuje se saradnja Skupštine sa parlamentima EU i Evropskim parlamentom, što uključuje i učešće delegacija odbora Skupštine na zajedničkim sastancima odbora iz više oblasti koji se redovno organizuju u zemlji koja predsjedava EU. Takođe, poslanici i zaposleni u Službi Skupštine učestvuju u aktivnostima koje se organizuju u sklopu programa podrške Evropskog parlamenta za zemlje Zapadnog Balkana i Tursku. Skupština Crne Gore je u junu 2012. godine, bila domaćin regionalne radionice na kojoj se raspravljalo o ulozi parlamenata u procesu pregovora, a koja je organizovana u saradnji sa Evropskim parlamentom. Godinu ranije održan je sastanak na visokom nivou, koji je organizovan u saradnji sa Nacionalnim savjetom za evropske integracije i Evropskom komisijom, a kojem su, pored poslanika Skupštine, prisustvovali visoki zvaničnici Direktorata za proširenje EK i ministri zaduženi za sedam prioritetnih oblasti, ranije ocijenjenih ključnim za otvaranje pregovora

Izvodi iz Izvještaja Evropske komisije o napretku Crne Gore za 2012. godinu

Kako se navodi u izvještaju Evropske komisije o napretku za 2012. godinu „Novim Poslovnikom, skupštinski odbori su zaduženi da prate sprovođenje i usklađenost novog zakonodavstva sa pravnom tekovinom Evropske unije u oblastima njihovih nadležnosti. Njihovi kapaciteti i ekspertiza treba da budu dalje osnaženi u tom pogledu. Skupština je nastavila intenzivnu zakonodavnu aktivnost, koja uključuje izvjestan broj oblasti vezanih za evropske integracije, kao što su sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma i revizija sredstava iz fondova EU. U cjelini, postignut je napredak u pogledu funkcionisanja Skupštine i njene zakonodavne i nadzorne uloge u pitanjima koja uključuju vladavinu prava. Implementacija nedavno usvojenog izbornog zakonodavstva je započeta, a administrativni i stručni kapaciteti Skupštine su ojačani. Poboljšana je transparentnost i predviđeni su samostalni odbori za evropske integracije i borbu protiv korupcije. Potrebno je nastaviti napore preduzete u cilju poboljšanja zakonodavnih i nadzornih kapaciteta Skupštine.“

Skupština Crne Gore i EU - hronološki pregled

Skupština je u oktobru 2003. godine posebnom odlukom osnovala Odbor za evropske integracije, kao stalno radno tijelo zaduženo, između ostalog, za iniciranje usklađivanja zakonodavstva sa pravom EU. Usvajanjem novog Poslovnika Skupštine Crne Gore 2006. godine Odbor za evropske integracije preimenovan je u Odbor za međunarodne odnose i evropske integracije, a njegove nadležnosti i članstvo proširene.

Deklaracijom o pridruživanju usvojenom 2005. godine, Skupština je pozvala Vladu da „najmanje jednom u tri mjeseca dostavi Skupštini izvještaj o realizaciji aktivnosti i obaveza Crne Gore u vezi sa procesom stabilizacije i pridruživanja Evropskoj uniji”. Skupština Crne Gore usvojila je 27. decembra 2007. godine Rezoluciju o ispunjavanju obaveza Crne Gore u okviru Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanja, kojim je utvrđen i model redovnog monitoring izvještavanja o implementaciji Sporazuma, koji Vlada dostavlja Skupštini. Skupština Crne Gore je 3. oktobra 2008. godine donijela Rezoluciju o neophodnosti ubrzanja procesa integracije Crne Gore u evropske i evroatlantske strukture.

Skupština Crne Gore je 19. marta 2008. godine donijela Odluku o osnivanju Nacionalnog savjeta za evropske integracije (NSEI) kao strateško-savjetodavnog tijela, s ciljem da doprinese boljoj koordinaciji i nadgledanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i praćenju budućih pregovora o pristupanju Crne Gore Evropskoj uniji.

Izmjenama Poslovnika iz 2012. godine Odbor za međunarodne odnose i iseljenike podijeljen je na Odbor za međunarodne odnose i iseljenike i Odbor za evropske integracije, a proširene su i nadležnosti matičnih odbora na praćenje usklađivanja crnogorskih zakona sa pravnom tekovinom EU. Istovremeno je ukinut NSEI.