Potpredsjednik Skupštine Crne Gore prof. dr Branko Radulović boravio je tokom proteklih nekoliko dana u službenoj posjeti Predstavničkom domu Parlamenta Republike Češke

Tokom posjete potpredsjednik Radulović se susreo sa predsjednikom i članovima: Odbora za budžet Vaclavom Votavom, Jaroslavom Klaškom, Jiri Dolješom, Františekom Laudatom i Josefom Uhlikom, Odbora za EU poslove Josefom Šenfeldom, Marek Černochom i Josefom Kotom, Odbora za izborni sistem Martinom Komarekom, Ninom Novakovom, Pavlom Golasovskom i Jaroslavom Holikom, sa potpredsjednicom Odbora za ustavna i zakonodavna pitanja i bivšom državnom tužiteljkom i ministarkom pravde Marie Benešovom, kao i sa članovima Parlamentarne grupe prijateljstava Republike Češke i Crne Gore Jiri Štetinom i Vaclavom Zemekom.

Potpredsjednik Radulović i češki parlamentarci razgovarali su o aktuelnoj situaciji i budućnosti Evropske unije u ekonomskom, integracionom i bezbjednosnom polju, integracionim iskustvima Republike Češke i njenoj budućnosti, kao i o trenutnom stanju u Crnoj Gori i Zapadnom Balkanu.

Potpredsjednik Predstavničkog doma Vojtech Filip je istakao da je u sadašnjem multipolarnom svijetu Evropska unija optimalno i najbolje rješenje za sve članice Unije, kao i za one koje će to zahvaljujući rezultatima i postati. Evropska unija da bi bila funkcionalnija nego što je danas može to postići reformama institucija svih članica i poštovanjem dogovorenih pravila. Češka se zalaže za dalje proširenje EU posebno kada su u pitanju zemlje Zapadnog Balkana koje će to, za razliku od nekih prethodnih negativnih iskustava, postići konkretnim reformama i njihovom primjenom u potpunosti. Kada je u pitanju euro zona, potpredsjednik Vojtech Filip je kazao da euro zona ne mora da opstane, međutim, zajednička monetarna politika i valuta su od važnosti. Imajući u vidu limitirane prirodne resurse sa kojima raspolaže EU, potpredsjednik Filip je istakao da je valorizacija i ulaganje u obrazovni i naučni sistem izuzetno značajno za EU kako bi na taj način bila što konkurentnija u odnosu na ostale djelove svijeta. Po pitanju članstva u NATO potpredsjednik Filip je iznio tezu da je Crna Gora u najvećoj mjeri interesantna za NATO zbog mogućih vojnih baza i da bi zbog geopolitičkog značaja Crna Gora mogla da unaprijedi svoju poziciju i u procesima evropskih integracija. Takođe, istakao je da se u toj situaciji otvara pitanje kako će Rusija, Turska i Albanija gledati na eventualno postavljanje vojnih baza u Crnoj Gori. Za razliku od perioda kada je Češka ’99. godine pristupala NATO savezu, danas je podrška javnog mnjenja prema toj alijansi manja i postoji dosta kontraverzno mišljenje o tom vojnom savezu.

Tokom sastanka sa članovima Odbora za budžet češki parlamentarci su iznijeli brojne konstatacije o stanju i budućnosti u EU, euro zoni i Češkoj koje su zavisno od partije kojoj pripadaju bile u određenoj mjeri suprotstavljene. Dominantno je mišljenje da euro zona treba da opstane, ali sa reformisanim finansijskim institucijama, te da u ovoj situaciji Češka ne želi da postane njen član već da koristi sopstvenu valutu, kao i da Grčku treba podržati u reformama ali da ona treba da servisira svoje obaveze prema donatorima. Takođe, Češka je prihvatila model racionalnog ulaganja posebno u znanje i produktivne investicije što je na određeni način unaprijeđeni njemački model. U tom cilju je pripremila cijeli paket ustavnih i zakonskih reformi, poput fiskalnog paketa i Zakona o budžetskoj odgovornosti. Pored toga, Češka striktno poštuje Mastrihtske kriterijume i u sadašnjoj situaciji mnogostruko više dobija od EU fondova nego što od sopstvenih sredstava ulaže u EU. Mišljenja su da Češka nije u dovoljnoj mjeri iskoristila sve mogućnosti koje su joj bile omogućene kroz EU fondove i njihovu distribuciju u pojedinim sektorima i područjima.

Prilikom sastanka sa članovima Odbora za EU poslove, parlamentarci su istakli da je jedinstveno mišljenje u davanju podrške za proširenje EU na zemlje Zapadnog Balkana, s tim da to bude rezultat krajnje transparentnog i potvrđenog procesa i postizanja standarda EU. Česi su u osnovi eurorealisti, za razliku od dominantnih ili značajnih procesa u pojedinim zemljama EU kada je u pitanju proširenje, posebno prema Turskoj. Takođe, istakli su da u EU postoji borba za uticaj i moć što je u suprotnosti sa stavovima da svaka članica Unije treba da se uvaži.

Tokom susreta sa članovima Odbora za izborni sistem češki poslanici su predstavili način funkcionisanja njihovog izbornog procesa koji je transparentan i demokratski i ima saglasje i podršku svih političkih činilaca, bilo da je u pitanju vlast ili opozicija. Češko Ministarstvo unutrašnjih poslova je zaduženo da vodi Centralni birački spisak koji je u potpunosti transparentan i redovno ažuriran. Biračko pravo imaju građani sa češkim državljanstvom i prebivalištem u Češkoj. Izborni proces je proporcionalan, a izborne liste su na parlamentarnim izborima djelimično otvorene jer, osim podrške određenoj listi, birač ima pravo i da zaokruži četvoro kandidata za poslanika. Izborni proces je transparentan i zakonit i sprovodi se bez pritiska na birače, zloupotrebe institucija i pristrasne podrške medija, naročito Javnog servisa. Primjedbe na regularnost su minorne i njih rješava Izborna komisija, a zatim Upravni sud. Na lokalnim izborima građani biraju svoje predstavnike na potpuno otvorenim listama i u odnosu na broj potrebnih mandata.

U razgovoru sa potpredsjednicom Odbora za ustavna i zakonodavna pitanja, koja je i nekadašnja državna tužiteljka i ministarka pravde, poslanica Benešova je iznijela niz primjera tokom njene borbe protiv korupcije i kriminala na visokom nivou. Zajedno sa nekadašnjim premijerom Zemanom, kao vrhovna državna tužiteljka prije sedamnaest godina je počela borbu protiv korupcije i akciju nazvanu „čiste ruke“ koja je dala rezultate. Ubijeđena je da efekti borbe protiv korupcije i kriminala nisu toliko dominantni u pravnoj regulativi i određenom modelu već prije svega zavise od političke volje i spremnosti posebno premijera i predsjednika. Smatra da stvari treba nazivati pravim imenom i ukazivati na sve pojave i stanja, te da je neophodno tražiti pomoć od EU i njenih institucija. Pokrenula je i niz konkretnih procesa protiv korupcije u sudskim i tužilačkim institucijama navodeći pri tome konkretna imena i slučajeve pojedinih sudija i tužioca. Takođe je istakla da sudstvo i vrhovno državno tužilaštvo mora biti nezavisno i da uticaj ministra pravde mora biti minimalan i transparentan. U tom cilju trenutno se sprovode nove zakonske reforme posebno oko usvajanja Zakona o tužilaštvu, zbog kojeg je ministarka pravde morala da podnese ostavku jer nije dostavila nacrt Zakona. Tokom razgovora poslanica je istakla da češki parlamentarci imaju jaku logističku podršku kada su u pitanju skupštinske stručne službe ili pomoć od određenih istaknutih institucija i stručnjaka iz pojedinih oblasti. S tim u vezi postoji Parlamentarni institut koji daje stručna mišljenja i primjedbe na predloge zakona prije tzv. prvog čitanja. Svi skupštinski odbori i parlamentarne grupe imaju stručnjake koji analiziraju svaki od predloženih zakona.

Tokom razgovora sa češkim parlamentarcima potpredsjednik Radulović je iznio niz stavova o stanju u Crnoj Gori i brojnim izazovima pred kojima se Crna Gora nalazi naročito po pitanju uspostavljanja pravne države, socio-ekonomskog stanja i integracionih kapaciteta. U osnovi, Crna Gora je po mnogim karakteristikama još uvijek predpolitičko društvo gdje postoji tzv. fasadna ili deklarativna demokratija, dok je sadržina sasvim drugačija. Insistucije sistema su kontrolisane od strane vlasti ili samokontrolisane i ne postoji suverenost građana koja se ostvaruje na izborima tako da vlast nije ni legitimna.

Potpredsjednik je takođe istakao da svi izbori koji su se do sada održali su bili neregularni, vlast je koristila brojne mehanizme i pritiske da bi ostvarila određene rezultate. Afera „Snimak“ to najbolje potvrđuje što je konstatovano i u svim izvještajima evropskih zvaničnika i institucija. Pravna regulativa koja je unaprijeđena, bez njene potpune zaokruženosti i primjene u izbornom procesu neće omogućiti održavanje slobodnih i fer izbora.

Istakao je da suštinske borbe protiv korupcije ne postoji. Naprotiv, i dalje se ostvaruje potpuna sprega kriminalnih struktura, vlasti i pravosudnih organa. Broj pokrenutih krivičnih istraga i njihov epilog u pravosudnim institucijama za brojne afere visoke korupcije, bilo da se radi o međunarodnoj trgovini drogama ili privatizacionim postupcima, to samo dokazuje. Usvajanje nove pravne regulative i izbor vrhovnog državnog tužioca u postojećem odnosu političkih snaga neće bitnije uticati na primjenu neselektivne pravde i preispitivanju brojnih nezakonitih slučajeva.

Potpredsjednik Radulović je takođe istakao da se u ekonomsko-socijalnoj sferi Crna Gora faktički nalazi pred bankrotstvom i to kao posljedica oligarhijsko-neoliberalnog koncepta, korupcionaških poslova i neproduktivnih investicija i zaduženja. Integracioni kapaciteti Crne Gore u ovakvom stanju su veoma minimalni, tako da će rezultati koji se zahtijevaju od Crne Gore u svim segmentima, posebno vladavini prava, biti negativni. Inače, svi politički činioci i javno mnjenje su većinski za evropske integracije, dok, kada je u pitanju učlanjenje u NATO, tada je situacija obrnuta. Da bi se prevazišli brojni problemi i da bi Crna Gora krenula putem uspostavljanja demokratskog i integracionog društva, opozicija je predložila vlasti formiranje tranzicione Vlade, čiji bi mandat bio ograničen i odnosio bi se prije svega na organizovanje prvih slobodnih izbora, energičnu borbu protiv svih oblika kriminala, a naročito visoke korupcije i zaustavljanja daljeg socio-ekonomskog propadanja. Kako je vlast negativno i arogantno odgovorila na jednu ovakvu inicijativu, istinska programska opozicija i alternativa će otpočeti vaninstitucionalno djelovanje kroz proteste.

Češki parlamentarci su se složili da je u takvim uslovima opoziciono djelovanje racionalno, optimalno i efikasno.

Tokom posjete je dogovoreno da se unaprijedi saradnja dva parlamenta na svim nivoima, posebno kroz saradnju odbora. Tako će već tokom narednih mjeseci biti organizovane uzajamne posjete češkog i crnogorskog odbora za budžet.