Potpredśednik Skupštine Crne Gore prof. dr Branko Radulović, proteklih dana, boravio je u službenoj pośeti Islandu. Domaćin pośete bio je predśednik Islandskog parlamenta gospodin Einar Gudfinson. Potpredśednik Radulović je pośetu iskoristio kako bi se sastao i sa predśednicima i članovima Odbora za budžet, Odbora za ekonomiju i trgovinu, Odbora za spoljne poslove i Odbora za ustavna pitanja i nadzor.

Pośeta je organizovana u cilju razmjene mišljenja oko trenutne političke i socio-ekonomske situacije na Islandu, stanja i budućnosti EU,  pitanja opstanka eurozone, bezbjednosnih izazova unutar Evrope  i u ostatku svijeta, kao i u vezi kompleksne situacije u Crnoj Gori i na Balkanu.

Tokom pośete Islandu potpredśednik Radulović  pośetio je  najveću grupaciju u proizvodnji i preradi aluminijuma u svijetu Rio Tinto Alcan i razgovarao sa izvršnom direktorkom kompanije gospođom Ranveig Rist.

Razgovori koje je obavio potpredśednik Radulović bili su veoma interesantni, po mnogo čemu specifični čime je potvrđeno da je Island sa svojim specifičnim rješenjima u oblastima bezbjednosti, integracija, valorizacije resursa, uvažavanja javnog mnjenja, jedna od vodećih zemalja u svijetu po stepenu blagostanja i dostignutim demokratskim tekovinama. Pri tome mora se znati da Island, sa relativno malim brojem stanovnika, geografskim i ukupnim klimatskim uslovima i prirodnim potencijalom, ne nudi izobilje i zahtjeva veoma angažovan odnos stanovništva.

Tokom sastanka sa predśednikom Altinga, gospodin Gudfinson je istakao da prekid pregovora sa EU o pristupanju nije prije svega posljedica određivanja kvota u ribarstvu, kao što tumače pojedine institucije i zvaničnici EU, već da je to prije svega posljedica odnosa unutar EU i da Island u ovakvim odnosima svoje interese može mnogo više ostvariti van EU, nego striktno se pridržavajući njenih uslova i kriterijuma. Po pitanju kvota u ribarstvu, vodeća islandska naučna institucija u ribarstvu pomno prati stanje u ribljem fondu koji se svake godine sve više uvećava, tako da su godišnje kvote koje se daju privatnim kompanijama sa Islanda  mnogo manje od onih koje bi narušile ekosistem. U svim drugim oblastima tokom pregovora Islanda sa EU, pokazani su zavidni rezultati i efikasnost, a pokazatelj je brzo otvaranje i zatvaranje brojnih poglavlja u relativno kratkom vremenu. Predśednik Gudfinson je prezentovao interesantan ukupni paket ekonomskog oporavka Islanda. Zahvaljujući tim mjerama Island koristi sve komparativne prednosti, prije svega u turizmu, proizvodnji ribe i proizvodnji i preradi aluminijuma. Trenutna nezaposlenost se kreće od 3,5-4% sa tendencijom da  bude i niža. Postignut je nivo jedne od država najveće kupovne moći i standarda na svijetu, čiji je GDP  u konstantnom rastu. Takođe, predśednik Gudfinson je iznio i poziciju Islanda u NATO alijansi. Naime, s obzirom da je od 1951. godine Island član NATO saveza, predśednik je istakao da od 2005. godine NATO baza više ne postoji na Islandu. Island nema svoju vojsku, već samo obalsku stražu. Pośeduje dva broda od kojih je jedan bez vojnika sa najsavremenijom radarskom opremom i koji kontroliše bezbjednost vazdušnog i morskog prostora. Drugi brod se uglavnom koristi za humanitarne intervencije poput posljednjeg slučaja spašavanja emigranata u vodama Mediterana. Po potrebi se iznajmljuju helikopter ili avion koji nadgleda ili interveniše u slučaju ekscesnih situacija na relativno velikom prostoru Islanda i to prije svega kada su u pitanju vremenske nepogode. Predśednik Gudfinson je pokazao veliko interesovanje za stanje u svim državama na Balkanu, a posebno u Crnoj Gori. Predmet razgovora bila je i situacija oko ukrajinske krize, kao i krize u vezi povećanja islamskog ekstremizma i o tome kako će se posljedice ekstremnih djelovanja reflektovati na Balkan po pitanju međuetničkih odnosa i ukupne bezbjednosti saveza među pojedinim vojnim alijansama.

Veoma interesantna razmjena mišljenja bila je tokom sastanka sa predśednicom Odbora za budžet Vigdís Hauksdóttir, a posebno sa predśednikom Odbora za ekonomiju i trgovinu, gospodinom Frosti Sigurjónsson, autorom novog revolucionarnog koncepta „bolji monetarni sastav“. Gospodin Sigurjónsson je istakao da ne postoji jedinstveni model ekonomskog oporavka i progresa, već da treba koristiti komparativne prednosti i da ekonomske zakonitosti EU ne smiju biti uvijek prioritet, već da u stvaranju optimalnog modela treba sagledavati i specifičnost svake zemlje, što je Island i uradio. Gospodin Sigurjónsson je informisao potpredśednika Radulovića o specifičnosti njegovog modela „bolji monetarni sastav“, koji se trenutno razmatra unutar naučne i političke zajednice na Islandu a koji je u završnoj formi, nakon čega će se naći i na dnevnom redu Parlamenta. Osnovne karakteristike „boljeg monetarnog sastava“ sastoje se u tome da Centralna banka jedina kreira novac, da Parlament odlučuje o njegovoj raspodjeli, pri tom vodeći računa da svojim predlozima i inicijativama ne naruši monetarnu i fiskalnu stabilnost. Komercijalne banke su po ovom konceptu ovlašćene da upravljaju računima i plaćanjima među klijentima, kao i da investiraju. Na taj način bi se preduprijedila svaka malverzacija i špekulacija ili proizvela inflacija. Tokom razgovora, članovi su iznijeli pojedinosti o tzv. „islandskom receptu“ izlaska iz krize, bankrotstvu i privatizaciji tri banke, socijalnoj politici, zaštiti štediša, osnivanju fondova, učešću sredstava za socijalnu i zdravstvenu zaštitu u budžetu, učešću kapitalnog budžeta i mnogim mjerama koje su preduzete da bi se stanovništvo zaštitilo od hipotekarne krize. Takođe, zbog špekulativnih odnosa prethodni premijer i ministar finansija, kao i direktori banaka bili su krivično procesuirani i osuđeni. Vrhovni sud je proglasio nezakonitim davanje kredita od strane banaka u stranim valutama. Za unaprijed dignute kredite država je zaštitila građane na način što je omogućila bankama da plaćaju manje poreza i na taj način učinila da banke smanje kamatne stope. Međutim, sa druge strane, EFTA, čiji je Island član, dala je novi zahtjev kojim su banke dužne da daju kredite i u stranim valutama. U cilju zaštite građana, što je na Islandu prioritet, Vlada se ogradila od ovakvih direktiva na način što je predložila odobrenje davanja kredita u stranim valutama isključivo ako osobe koje podižu kredit primaju  platu u stranoj valuti. Veoma je interesantna ukupna investiciona klima na Islandu. Osim razvijene putne, energetske i telekomunikacione infrastrukture postoje brojne poreske olakšice i grejs periodi od 10 do15 godina za nove investitore. Tržište rada i radna snaga se u kontinuitetu usavršava i doškolovljava, tako da se dešava da na fakultetima ima studenata srednjih i kasnih godina. Formirani su centri znanja, tzv. „inkubacioni centri“, koji pružaju svu stručnu pomoć potencijalnim investitorima, a država ih intenzivno finansijski podržava. Gospodin Sigurjónsson je podržao rješenja koja je ponudio potpredśednik Radulović oko unaprjeđenja ekonomskog, fiskalnog i monetarnog sistema  u Crnoj Gori smatrajući da je osnivanje Razvojne banke neophodno, da je vezivanje za valutu euro veoma rizično i da bi trebalo razmotriti uvođenje alternativne valute koja bi bila stabilna i na koju bi se sve investicije i sva kreditiranja vezivala.

Sa predśednikom Odbora za spoljnje poslove gospodinomBirgir Ármannsson potpredśednik Radulović je razgovarao o budućnosti EU. Razmatrani su brojni aspekti pravne i institucionalne infrastrukture, brojni problemi i izazovi pred kojima se nalazi EU, a gospodin Ármannsson je kazao da je pitanje budućnosti i opstanka EU „pitanje od milion dolara“ i da niko sa sigurnošću o tome ne može govoriti. Međutim, jedno je jasno, a to je da su potrebne radikalne reforme unutar EU.

Tokom razgovora sa članovima Odbora za ustavna pitanja i nadzor gospodinom Brynjar Níelsson i gospođom Birgitta Jónsdóttir razgovarano je o brojnim temama, prije svega o implementaciji evropskog akija, zakonskoj proceduri i primjeni, modelu tužilačke i sudske organizacije, kao i o ukupnoj izbornoj proceduri. Tokom pregovora sa Evropskom komisijom svi zakoni su po pojedinim poglavljima bili usvojeni i primijenjeni, tako da su poglavlja relativno brzo i zatvarana. Važno je istaći da je Parlament imao ključnu ulogu u procesu usvajanja pregovaračke platforme, a kasnije i u nadgledanju primjene usvojenih zakona. Gospodin Níelsson je autor modela pravnog okvira uspostavljanja nezavisnog sudstva na Islandu. Naime, po tom modelu Sudski savjet je sastavljen od pet članova i to od dva člana iz Ustavnog suda, jednog člana iz Sindikata sudova, jednog iz Advokatske komore i jednog člana iz Parlamenta. Sudije su u radnom odnosu do navršenih 70 godina života, a otkaz mogu dobiti isključivo ukoliko prekrše zakon i bude im suđeno za nezakonite radnje. Kada su u pitanju izborni sistem i slobodni izbori na Islandu nijedna politička partija, bez obzira da li pobijedi ili izgubi na izborima, nema nijednu primjedbu, jer je cjelokupan proces regularno održan. Prilikom iznošenja nekih detalja potpredśednika Radulovića o izbornoj situaciji u Crnoj Gori i određenim neregularnostima sagovornici su bili iznenađeni, jer su za njih takve situacije nepojmljive.

Potpredśednik Radulović je islandske parlamentarce informisao o stanju u regionu i u Crnoj Gori, posebno o bezbjednosnoj situaciji, integracionim kapacitetima, ekonomskim izazovima i socijalnim problemima. Kazao je da se Crna Gora nalazi pred brojnim izazovima zbog karaktera režima i pred negativnim, a često i protivzakonitim odlukama. Istakao je zabrinutost zbog pojedinih izjava lidera iz regiona o mogućim savezima koji su izvan demokratskih tekovina i evropskih integracija. Ono što je izazvalo mnoge kontradikcije u posljednjih nekoliko dana bile su izjave čelnika EK i NATO-a o ispunjenju standarda i napretku crnogorskog režima, a koje su van stvarnih reformi i postignutih rezultata. Izjave se mogu tumačiti kao posljedica geopolitičkog uticaja i globalne krize.

Kao što je navedeno, potredśednik Radulović je pośetu Islandu iskoristio kako bi se sastao sa izvršnom direktorkom aluminijumske grupacije Rio Tinto Alcan gospođom Ranveik Rist. I ovog puta su potvrđena sva nastojanja potpredśednika Radulovića oko razvoja aluminijumske industrije. Naime, kompanija Rio Tinto Alcan je zamjenila strukturu proizvodnje tako da danas umjesto blokova proizvodi homogenizovane trupce u količini od cca 250.000 tona za preko 30 poznatih kupaca, čime je značajno unaprijedila profitabilnost fabrike. Kao što je javnosti poznato, potpredśednik Radulović se već niz godina zalaže da KAP proizvodnju ingota zamjeni sa proizvodnjom homogenizovanih trupaca. Inače, na Islandu postoje tri velike aluminijumske kompanije koje proizvode oko 800.000 tona primarnog aluminijuma i brojna mala i srednja preduzeća koja dio tog aluminijuma dalje prerađuju. Na taj način, aluminijumska industrija predstavlja jednu od tri glavne privredne grane islandske - veoma uspješne privrede.