U organizaciji Skupštine Crne Gore, NVO “Građanska alijansa” (GA) i Institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore danas je održana konferencija za štampu povodom obilježavanja šezdesete godišnjice od stupanja na snagu Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Na konferenciji su govorili predśednik Odbora za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore, dr Halil Duković, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Šućko Baković, predstavnik Evropske komisije u Crnoj Gori, šef Sektora za politiku, evropske integracije i privredu, Alberto Cammarata i koordinator programa ljudskih prava u NVO “Građanska alijansa”, Milan Radović.
Predśednik Odbora za ljudska prava i slobode dr Halil Duković, navodeći da Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda predstavlja jedan od najvažnijih dokumenata iz oblasti ljudskih prava, podśetio je da je ona potpisana u Rimu 4. novembra 1950. godine, a stupila na snagu 3. septembra 1953. godine. Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, 1959. godine je ustanovljen Evropski sud za ljudska prava u Strazburu koji odlučuje o predstavkama pojedinaca ili država u kojima se navodi da je došlo do povrede građanskih i političkih prava zagarantovanih Evropskom konvencijom o ljudskim pravima. Od 1998. godine ovaj Sud zasijeda kao stalni sud i do sada je donio više od 10.000 presuda koje su obavezujuće za države na koje se odnose i dovele su do toga da vlade mijenjaju svoje zakone i administrativne prakse u nizu oblasti. Crna Gora je 11. maja 2007. godine postala punopravna članica Savjeta Evrope.
Predśednik Odbora je istakao da je Crna Gora jasno zacrtala evropske integracije kao put kojim treba ići, što podrazumijeva značajno prilagođavanje evropskim standardima, što ne znači samo donošenje zakona koji su u skladu sa evropskim zakonodavstvom, već i njihovu primjenu. Saopštio je da je Crna Gora na evropskom putu ispunila brojne obaveze koje se od nje očekuju, a značajnom je ocijenio promjenu svijesti o važnosti poštovanja ljudskih prava i sloboda svih građana Crne Gore, naglašavajući bitnim djelovanje svih institucija u Crnoj Gori, njihovu međusobnu saradnju, kao i podršku međunarodne zajednice.
Predśednik Odbora za ljudska prava i slobode je podśetio da Odbor za ljudska prava i slobode, u skladu sa svojom Poslovnikom Skupštine utvrđenom nadležnošću, u značajnoj mjeri doprinosi promociji i poštovanju ljudskih prava i sloboda svih građana Crne Gore. Saopštio je da je Odbor u martu 2013. godine, u fokusu obaveza, na planu zakonodavne i kontrolne funkcije Skupštine Crne Gore usvojio Plan aktivnosti, a da su predstavnici relevantnih institucija sistema, nadležnih ministarstava, eksperti iz oblasti ljudskih prava i sloboda, predstavnici međunarodnih organizacija i nevladinog sektora, iznijeli pozitivno mišljenje o planiranim aktivnostima Odbora, izrazili spremnost za saradnju radi postizanja zajedničkog cilja, a to je afirmacija i unapređenje ljudskih prava i sloboda u Crnoj Gori. Takođe, podśetio je da je Odbor za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore od strane Evropske komisije prepoznat kao skupštinsko radno tijelo koje ima veoma intenzivnu aktivnost u svim segmentima koji se odnose na ljudska prava i slobode, a što je konstatovano kao “vidljiv napredak u radu Odbora za ljudska prava i slobode.”
Predśednik Odbora je istakao da je Odbor, u skladu sa članom 68 Poslovnika Skupštine, u okviru kontrolne uloge Skupštine, u prvoj polovini 2013. godine od državnih organa zatražio i razmotrio:
- Informaciju o postupanju Uprave policije po Preporukama Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore datim u Posebnom izvještaju o stanju prostorija Uprave policije za zadržavanje lica lišenih slobode iz 2011. godine (do nivoa Odbora);
- Izvještaj o seksualnom iskorišćavanju djece u Crnoj Gori, koji je podnio Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore (do nivoa Odbora);
- Nacionalni izvještaja o stanju ljudskih prava u Crnoj Gori u okviru drugog ciklusa Opšteg periodičnog pregleda Ujedinjenih nacija (period 2008-2012), predstavljenog na śednici Savjeta za ljudska prava u Ženevi, 28. januara 2013. godine;
- Izvještaj o stanju ljudskih prava Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore za potrebe Opšteg periodičnog pregleda Ujedinjenih nacija;
- Izvještaj o zaštiti prava djeteta koji su sačinile deset nevladinih organizacija za potrebe izrade Nacionalnog izvještaja o stanju ljudskih prava u Crnoj Gori u okviru drugog ciklusa Opšteg periodičnog pregleda Ujedinjenih nacija (period 2008-2012);
- Informaciju o međunarodno pravnim postupcima protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, koju je Odboru za ljudska prava i slobode, u skladu sa članom 68 Poslovnika Skupštine Crne Gore, dostavio Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava;
- Izvještaj Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore kao Nacionalnog preventivnog mehanizma (NPM) o stanju u Istražnom zatvoru Podgorica (do nivoa Odbora);
- Izvještaj Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore o zloupotrebi djece putem interneta (do nivoa Odbora);
- Izvještaj Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore o zaštiti od diskriminacije za 2012. godinu (do nivoa Odbora);
- Informaciju o implementaciji Strategije za poboljšanje položaja REA populacije u Crnoj Gori za period 2012 - 2016. godina;
- Strategiju za unapređenje kvaliteta života LGBT osoba za period 2013 - 2018;
- Izvještaj o radu Centra za očuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore za 2012. godinu.
Podśetio je i na ključne međunarodne aktivnosti Odbora za ljudska prava i slobode, realizovane u prvoj polovini 2013. godine, navodeći:
- Sastanak predśednika i članova Odbora za ljudska prava i slobode sa Delegacijom osoba sa invaliditetom iz Albanije, održan 24. januara 2013. godine
- Sastanak predstavnika Odbora za ljudska prava i slobode sa profesorom Eduard Roigom, specijalistom za oblast javne uprave, administrativnog prava i antikorupcije- predstavnikom SIGMA-e, održan 27. februar 2013. godine, u Podgorici.
- Studijska pośeta Odbora za ljudska prava i slobode Odboru za ljudska prava i prava nacionalnih manjina Hrvatskog sabora i drugim relevantnim institucijama institucijama koje se bave ljudskim pravima i manjinskom politikom, održana 20. i 21. mart 2013. godine, radi razmjene iskustava i dobrih praksi.
- Sastanak predśednika Odbora za ljudska prava i slobode, dr Halila Dukovića sa ekspertskom misijom EU za oblast vladavine prava koja je pośetila Crnu Goru radi sagledavanja napretka u pravosuđu i temeljnim pravima, kao i u oblasti pravde, slobode i bezbjednosti, održan 22. aprila 2013. godine u Podgorici.
- Učešće predśednika Odbora za ljudska prava i slobode na Sastanku o unapređenju ljudskih prava i zaštite manjina u Jugoistočnoj Evropi, koji je organizovan u okviru zajedničkog projekta Savjeta Evrope i Evropske unije pod nazivom “Promocija i zaštita manjina u Jugoistočnoj Evropi, 14. maja 2013. godine u Podgorici
- Sastanak predśednika i zamjenice predśednika Odbora za ljudska prava i slobode sa Specijalnim izvjestiocem za za promovisanje i zaštitu slobode mišljenja i izražavanja Savjeta za ljudska prava Ujedinjenih nacija koji je boravio u Crnoj Gori radi procjene situacije u pogledu ostvarivanja prava na slobodu mišljenja i izražavanja, mjera koje se preduzimaju radi ostvarivanja ovog prava, kao i upoznavanja sa preprekama koje su se javile u toku sprovođenja ovog procesa, održan 14. juna 2013. godine u Podgorici
- Sastanak predśednika Odbora za ljudska prava i slobode, dr Halila Dukovića i zamjenice predśednika Odbora za ljudska prava i slobode, dr Ljiljane Đurašković sa koizvjestiocima Odbora za monitoring Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope, Nursunom Memecan i Kimmo Sasijem, koji su boravili u Crnoj Gori u sklopu prve monitoring pośete radi utvrđivanja činjeničnog stanja u pogledu aktivnosti preduzetih u cilju ispunjavanja preporuka sadržanih u Rezoluciji PSSE 1890(2012) “Poštovanje dužnosti i obaveza od strane Crne Gore”, održan 8. jula 2013. godine u Podgorici.
Takođe, predśednik Odbora je istakao da su članovi Odbora prisustvovali brojnim okruglim stolovima i konferencijama koje su organizovale nevladine organizacije koje se bave ljudskim pravima.
Ocijenio je da je Crna Gora za sedam godina od sticanja nezavisnosti postigla mnogo, s tim što je u narednom periodu potrebno raditi na jačanju svijesti svih građana o značaju poštovanja ljudskih prava i sloboda, a institucije treba da daju svoj doprinos u primjeni usvojenih zakona.
Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore Šućko Baković je saopštio da je donošenjem Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda i drugih dokumenata iz oblasti ljudskih prava došlo do velikih i značajnih promjena u ovoj oblasti na međunarodnom planu, jer je građanin, pojedinac postao subjekt međunarodnog prava. Veoma važna je i Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima kojom ipak nijesu bili uspostavljeni mehanizmi za kontrolu zaštite ljudskih prava na globalnom planu, što je kasnije obezbijeđeno Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda koja daje mogućnost da država i građanin budu ravnopravni subjekti prava. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda garantuje prvenstveno građanska i politička, a ne ekonomska, socijalna i kulturna prava. Cilj Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda je zaštita svih prava garantovanih i Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima, jer je navedeno da države ugovornice svim licima pod njihovom jurisdikcijom jemče prava i slobode zagarantovane Konvencijom. Zaštitnik je saopštio da je Crna Gora pristupila Evropskoj konvenciji o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda 3. aprila 2003. godine, u okviru državne zajednice Srbije i Crne Gore, da je 26. decembra 2003. godine ratifikovana, a ratifikacioni instrumenti su predati 3. marta 2004. godine. Prava garantovana ovom Konvencijom predstavljaju standard, odnosno minimum ispod kojeg ne može ići država članica Savjeta Evrope, što Crna Gora mora poštovati, naglašavajući da Evropska konvencija predstavlja dokument koji se stalno razvija.
S aspekta institucije Ombudsmana, Zaštitnik je istakao da je posebno važno što je pristupanjem Crne Gore Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda građanima Crne Gore omogućeno da pojedinačnom predstavkom mogu tražiti zaštitu njihovih prava i pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu. Ocijenio je važnim to što je Crna Gora u prilici da od država iz regiona uči na njihovim iskustima, a značajnim je ocijenio i upoznavanje sa praksom Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu. Istakao je da je Crna Gora u velikoj mjeri zaokružila pravni okvir za zaštitu ljudskih prava i osnovala sve institucije koje su neophodne da pravne norme budu kvalitetno sprovedene, a pravo djelotvorno garantovano. Saopštio je da još uvijek postoje problemi u ostvarivanju pojedinačnih prava i sloboda, o čemu svjedoče i obraćanja građana Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore i Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu. Naglasio je da je veoma važno podizanje efikasnosti i jačanje kapaciteta i odgovornosti postojećih organa i institucija za dosljednu primjenu zakona. Zaštitnik je istakao da primjena usvojenih zakona i drugih propisa mora biti svakodnevna praksa, kako bi crnogorski građani ośetili da pravda stanuje u Crnoj Gori, a ne samo u Strazburu i Hagu.
Predstavnik Evropske komisije u Crnoj Gori i šef Sektora za politiku, evropske integracije i privredu Alberto Cammarata je izrazio zadovoljstvo što ima priliku da govori u ime Delegacije Evropske unije povodom svečanog obilježavanja šezdesete godišnjice od stupanja na snagu Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Istakao je da Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda predstavlja koristan mehanizam u procjeni do koje mjere država poštuje prava svojih građana.
Naglašavajući da Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda nije samo papir već živi dokument koji garantuje pravo na život, zabranu mučenja, zabranu ropstva i prinudnog rada, pravo na slobodu i sigurnost, pravo na pravično suđenje, kažnjavanje samo na osnovu zakona, slobodu misli, slobodu okupljanja i udruživanja i mnoga druga prava, predstavnik Evropske komisije u Crnoj Gori i šef Sektora za politiku, evropske integracije i privredu smatra važnim da se prava koja proizilaze iz pomenute Konvencije poštuju tako da institucije budu svjesne obaveza prema građanima. Naglasio je da će Evropska unija (EU), nakon otvaranja pregovora o Poglavlju 23, insistirati na konkretnim dokazima da se ljudska prava u Crnoj Gori poštuju u praksi.
Navodeći da je Crna Gora unaprijedila zakonodavni okvir u oblasti ljudskih prava i sloboda, predstavnik Evropske komisije u Crnoj Gori smatra da Crna Gora mora nastaviti da usklađuje svoje zakone sa pravnom tekovinom Evropske unije tokom pregovora. S tim u vezi, naglasio je da će, kada se otvore pregovori o Poglavlju 23, predstavnici Evropske unije još više insistirati na konkretnim dokazima primjene zakona i sprovođenja sudskih odluka, kako bi se uvjerili da se ljudska prava poštuju u praksi. U tom kontekstu, on je naveo da u Evropskoj uniji očekuju da se poboljša status raseljenih i interno raseljenih, posebno Roma, da Crna Gora postane i fizički i institucionalno pristupačnija osobama sa invaliditetom, da se zaštite pripadnici LGBT populacije i da postanu ravnopravni članovi društva. Takođe, u Evropskoj uniji očekuju da se unaprijedi položaj žena, poboljšaju uslovi u zatvorima, da se Crna Gora izbori sa nekažnjivošću i da se sankcionišu mučenje i nečovječno postupanje. Sloboda govora i zaštita novinara takođe ostaju ključni prioritet i kao takvi će biti predmet pažnje u procesu pregovoranja.
On je podśetio da se usvajanjem Akcionog plana za poglavlje 23 Vlada Crne Gore obavezala da će ispuniti te ciljeve. To obavezuje Crnu Goru da ponudi vidljive rezultate i pokaže spremnost da zaštiti ljudska prava svih građana, bez obzira na njihove razlike.
Koordinator ljudskih prava u NVO “Građanska alijansa” Milan Radović je ocijenio da se u Crnoj Gori u posljednje vrijeme bilježi napredak u zaštiti ljudskih prava, ali da mora još dosta da se radi da bi nivo tih prava bio na zadovoljavajućem nivou. Mišljenja je da postoje i oblasti koje zabrinjavaju i gdje će odgovarajuće institucije morati još dosta da rade.
Podśećajući da je Crna Gora među državama koje su dostavile najviše predstavki Sudu u Strazburu u odnosu na broj stanovnika i da je taj Sud ocijenio da ustavna žalba, koja postoji kao mehanizam u Crnoj Gori, nije djelotvorno pravno sredstvo, Koordinator ljudskih prava u NVO “Građanska alijansa” smatra prioritetnim u narednom periodu da Ustavni sud bude filter zaštite ljudskih prava građana Crne Gore prije nego se oni obrate Sudu u Strazburu.
Naglasio je da se Crna Gora ne može pohvaliti efikasnim i nezavisnim istragama, iako državne institucije imaju obavezu da ih sprovode po svim navodima o kršenju ljudskih prava. Smatra da se Crna Gora ne može pohvaliti da je tužilaštvo sprovodilo nezavisne i djelotvorne istrage koje bi dovela do otkrivanja učinilaca i nalogodavaca brojnih nedjela. U vezi s tim, podśetio je na najnovniju aferu čiji je glavni akter bivši policajac Brajušković i gdje se u javnosti iznose različite istine i ukazao na činjenicu da niko ne pominje da je jedna istina to da u Crnoj Gori postoje žrtve tih napada, a sa druge strane nema informacije od nadležnih institucija ko je počinio i naručio te napade. U tom kontekstu, istakao je da Tužilaštvo Crne Gore ne zavređuje veliko povjerenje nevladinog sektora. Ipak, s obzirom da je Tužilaštvo odgovorno, od njega se očekuje da nezavisno i efikasno radi kako bi svi slučajevi bili rasvijetljeni.
Predstavnici nevladinog sektora i medija su postavili pitanja koja su se odnosila na prava osoba sa invaliditetom, prvenstveno ostvarivanje prava na pristup objektima u javnoj upotrebi, uključujući i pristup Skupštini Crne Gore, ostvarivanje prava na ličnu invalidninu, zabranu diskriminacije osoba sa invaliditetom, kao i to koja prava se u praksi najčešće krše u Crnoj Gori, a odgovore na postavljena pitanja, u skladu sa njihovom nadležnošću, dali su predstavnici institucija.