Odbor za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore, realizujući dvadeset prvu aktivnost utvrđenu Planom aktivnosti Odbora za 2013. godinu, na osnovu Odluke, usvojene na     sedamnaestoj śednici, 9. oktobra 2013. godine, održao je kontrolno saslušanje ministra rada i socijalnog staranja, mr Predraga Boškovića. Tema kontrolnog saslušanja bila je:  „Implementacija Zaključka Skupštine Crne Gore („Službeni list CG“, broj 36/11), donešenog povodom razmatranja Posebnog izvještaja Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore o stanju ljudskih prava mentalno oboljelih lica smještenih u ustanovama, a u kontekstu Izvještaja CPT-a (savjetodavno tijelo Savjeta Evrope) nakon pośete misije CPT-a Crnoj Gori, u februaru    2013. godine.”

Śednici su, pored poslanika, članova Odbora i pozvanog predstavnika Vlade Crne Gore, Ministra rada i socijalnog staranja, po pozivu, u skladu sa članom 67 stav 2 Poslovnika Skupštine Crne Gore, prisustvovali: Nevenka Stanković, zamjenica zaštitnika ljudskih prava i sloboda  Crne Gore za prava djeteta, Slavica Rabrenović, direktor Direktorata za izvršenje krivičnih sankcija u Ministarstvu pravde, dr Mensud Grbović pomoćnik ministra zdravlja, Vaselj Dušaj, direktor JU Zavod “Komanski most”, Borislav Đukanović, direktor JU Dječiji dom “Mladost” u Bijeloj, Slavica Ilić, pomoćnica direktora JU Dječiji dom “Mladost” u Bijeloj, Željko Darmanović, direktor JU Centar za obrazovanje i osposobljavanje “1. jun”, Miloš Uljarević, predstavnik OEBS-a, Ida Ferdinandi, predstavnica UNICEF-a, Tea Gorjanc- Prelević, izvršna direktorica NVO “Akcija za ljudska prava”, Milan Radović, koordinator Programa ljudskih prava u NVO “Građanska alijansa” i Milisav Korać, izvršni direktor Saveza udruženja roditelja djece i omladine sa teškoćama u razvoju “Naša inicijativa”.

Ministar rada i socijalnog staranja je u uvodnom izlaganju saopštio da je najveći dio Preporuka Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore, sadržanih u Posebnom izvještaju o stanju ljudskih prava mentalno oboljelih lica smještenih u ustanovama ispoštovan. Podśetio je da je Odbor za ljudska prava i slobode na kontrolnom saslušanju ministra rada i socijalnog staranja održanom u aprilu 2012. godine, zaključio da Vlada, resorno ministarstvo i druge nadležne institucije kontinuirano sprovode mjere i aktivnosti u cilju unapređenja uslova boravka i kvaliteta života štićenika, kao i njihove sveukupne rehabilitacije. Tom prilikom konstatovan je i veliki napredak u dijelu koji se tiče uslova u JU Zavod „Komanski most“ koji se odnose na rekonstrukciju paviljona za žene, muškarce i djecu, adaptaciju kuhinje, završetak radova na kotlarnici i bunaru u dvorištu.

Ministar rada i socijalnog staranja je istakao da je u izvještajnom periodu opremljena senzorna soba u kojoj obučeni zaposleni stručnjaci sprovode tretmane sa korisnicima. Istovremeno, opremljena je i soba za tajm aut, kao i sala za fizikalnu medicinu i kineziterapiju. Ministar Bošković je naglasio da se redovo rade individualni planovi za svakog korisnika i vrši revizija ovih planova u saradnji sa nadležnim centrima za socijalni rad i njihovim starateljima, kao i samim licima, gdje god je to moguće obezbijediti. Poseban naglasak je stavljen na uspostavljanje kontakata sa njihovim porodicama, redovno se održavaju roditeljski sastanci u ustanovi, a nadležni centri za socijalni rad, kao i Zavod „Komanski most“, ulažu napore da što više animiraju rodbinu da učestvuje u donošenju svih važnih odluka za korisnike. Zavod raspolaže urednom evidencijom saglasnosti staratelja za sve vidove aktivnosti koji su vezani za korisnike, a koji se sprovode mimo redovnog paketa usluga za njih, kao što su odlasci na ljetovanje, izleti, učešće u snimanju filma, fotografisanje, posebne ljekarske intervencije.

Pored radne terapije i individualnog i grupnog rada sa korisnicima, kao i uključivanja u poseban školski program u dva resursna centra u Podgorici, stalno se organizuje niz aktivnosti koje podrazumijevaju njihovu integraciju u spoljnu sredinu. O velikom broju posjeta kulturnim, istorijskim, sportskim, turističkim i ugostiteljskim objektima redovno se izvještava na sajtu Zavoda „Komanski most“.

Ministar Bošković je istakao da je u neposrednom radu sa korisnicima radno angažovano: šest vaspitača, jedan socijalni radnik, jedan diplomirani psiholog, četiri radna terapeuta, dva fizioterapeuta sa VSS, 13 medicinskih sestara i 21 njegovateljica. Ukupan broj zaposlenih je 79, dok je u neposrednom radu sa štićenicima angažovano 48 zaposlenih. U posljednje dvije godine primljeni su: jedan psiholog, jedan pedagog, dva fizioterapeuta, jedan specijalista pedagogije, tri medicinske sestre i tri njegovateljice. Pored njih angažovan je jedan ljekar opšte prakse, ali i veliki broj stalnih saradnika, ljekara različitih specijalnosti koji doprinose većem kvalitetu zdravstvene zaštite u Zavodu „Komanski most“. Ministar rada i socijalnog staranja je istakao da je ovim, u skladu sa budžetskim mogućnostima države, u najvećoj mogućoj mjeri, ispoštovana Preporuka Skupštine da osnovni cilj i zadatak treba da budu kadrovsko jačanje ove institucije srazmjerno broju štićenika i u skladu sa standardima Evropskog komiteta za sprječavanje mučenja, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja. Ministar je dodao da su u toku aktivnosti na izradi projekta transformacije Zavoda „Komanski most“ koji ima za cilj da se podrži proces plana za njegovu institucionalnu, strukturalnu i organizacionu transformaciju. Plan treba da se usmjeri na prevenciju daljeg prijema i postepenu deinstitucionalizaciju postojećih korisnika, kroz razvoj samostalnih vještina življenja i obezbjeđivanja adekvatnih usluga zasnovanih na porodici ili zajednici, a njegov završetak se očekuje do kraja ove godine.

Ministar rada i socijalnog staranja je saopštio da se sprovode aktivnosti na uspostavljanju mreže dnevnih centara za djecu sa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori, kao jednog od servisa podrške djeci i njihovim porodicama. Podśetio je da, pored već otvorenih u Bijelom Polju, Nikšiću, Pljevljima, Herceg Novom, Ulcinju i Plavu, treba uskoro da počnu sa radom i dnevni centri u Beranama, Cetinju i Mojkovcu, a u Rožajama, Podgorici i Budvi očekuje se početak radova na izgradnji objekata za ove namjene koji treba da doprinesu integraciji ove ranjive populacije u crnogorsko društvo.

Ministar rada i socijalnog staranja mr Predrag Bošković je istakao da je usvajanjem Zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti, polovinom ove godine, nastala potreba izrade i usvajanja velikog broja podzakonskih akata, između ostalog i onih koji se odnose na standarde usluga u socijalnoj i dječijoj zaštiti, pa tako i onih koji se odnose na usluge koje pruža Zavod „Komanski most“, kao i ostali pružaoci usluga u ovoj oblasti. Takođe, predstoji i usvajanje akata kojima će biti propisano dobijanje licenci za stručne radnike u ustanovama i za same ustanove, a od sljedeće godine se očekuje da zvanično sa radom počne socijalna inspekcija.

Djeca sa umjerenim i težim smetnjama u razvoju, njih 13, smještena u Dječijem domu „Mladost“ u Bijeloj uključena su u obrazovni sistem i sa njima se radi po posebnim programima, u skladu sa rješenjima Opštinskih komisija o usmjeravanju djece. Za svako dijete urađen je individualni program i plan rada, prilagođen njihovim mogućnostima, čime je realizovana Preporuka Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore. Ministar je važnim ocijenio i to što je od strane Zavoda za projektovanje i urbanizam iz Herceg Novog izrađen projekat i urađena spoljna pristupna rampa za potrebe lica koja se otežano kreću, u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima koji regulišu ovu oblast, čime je realizovana još jedna Preporuka Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore.

U vezi sa kontrolom i nadzorom rada ustanova, Ministarstvo rada i socijalnog staranja kontinuirano obavlja stručni nadzor nad radom ovih ustanova, kroz mjesečno održavanje posebnih sastanaka sa upravom i radnicima ovih ustanova i centrima za socijalni rad.

Pitanja poslanika i predstavnika nevladinog sektora su se odnosila na: procedure upućivanja i prijema korisnika u ustanovama zatvorenog tipa, izradu pravilnika o standardizaciji usluga, zarade zaposlenih u Zavodu „Komanski most“ i mogućnost njihovog povećanja, mogućnost uvođenja beneficiranog radnog staža za zaposlene u ovoj ustanovi, rad postojećih dnevnih centara za djecu sa smetnjama u razvoju, kao i uzroke zbog kojih nijesu još otvoreni dnevni centri u Baru i Beranama, kvalitet zdravstvene zaštite koja se obezbjeđuje licima smještenim u ustanovama zatvorenog tipa, način rješavanja statusa i boravka takozvanih „socijalnih pacijenata“ u Specijalnoj psihijatrijskoj bolnici u Dobroti, saradnju roditelja i porodice sa institucijama u kojima su smješteni štićenici sa smetnjama u razvoju, saradnju centara za mentalno zdravlje sa centrima za socijalni rad, preporuku CPT- a u vezi sa slučajem Zeković kome je izrečena mjera obaveznog psihijatrijskog liječenja, odgovornost lica za stanje u Zavodu „Komanski most“ zatečeno 2008. godine.

Zamjenica zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore za prava djeteta, Nevenka Stanković je saopštila da predstavnici institucije Zaštitnika prate sprovođenje njihovih Preporuka i da je utvrđeno da je veći broj Preporuka realizovan, a da je stanje u svim ustanovama značajno poboljšano. U toku je proces transformacije ovih ustanova u ustanove otvorenog tipa, resursne centre, a cilj je jačanje porodice i podrške porodice licima sa teškoćama u razvoju. U narednom periodu potrebno je propisati jasne standarde i razvijati socijalne usluge na lokalnom nivou kako bi se smanjio broj korisnika smještenih u institucijama, a razvijali drugi vidovi socijalne zaštite. Iako je krajni cilj da se smanji broj korisnika u ovim ustanovama, iako ima značajnog poboljšanja i dalje treba raditi na poboljšanju stanja u skladu sa međunarodnim standardima.

Ministar rada i socijalnog staranja je istakao da je stanje u svim ustanovama socijalne i dječije zaštite značajno poboljšano, a da će Ministarstvo i u narednom periodu, u skladu sa nadležnošću, preduzimati aktivnosti na daljem poboljšanju stanja. Naglasio je da je zaposlenima u Zavodu „Komanski most“ plata uvećana 20% u odnosu na platu  drugih lica zaposlenih u javnoj upravi. Kada je riječ o radu dnevnih centara za djecu sa smetnjama u razvoju, istakao je da je neophodan i veći doprinos lokalne uprave, jer lokalne uprave treba da plaćaju zarade zaposlenima u dnevnim centrima. Na primjedbu o povećanju troškova boravka štićenika u Komanskom mostu za 20 %, ministar Bošković je pojasnio, da od 113 korisnika, koliko ih boravi u Zavodu, samo četvoro plaća troškove, dok za ostale troškove plaća država. Odgovarajući na pitanja poslaniika, ministar rada i socijalnog staranja je istakao da novac za Dnevni centar za djecu sa smetnjam u razvoju u Baru nije potrošen, a da će biti završen tokom iduće godine. Takođe,  za Dnevni centar u Ulcinju će se tražiti nova lokacija, a u Herceg Novom Skupština opštine je obezbijedila lokaciju za izgradnju Dnevnog centra.

Od svih učesnika na Kontrolnom saslušanju, ocijenjeno je da je značajan broj preporuka Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore, koje su dodatno osnažene Zaključkom Skupštine Crne Gore, povodom razmatranja Posebnog izvještaja Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore o stanju ljudskih prava mentalno oboljelih lica smještenih u ustanovama, realizovan, čime je stanje u svim ovim ustanovama značajno poboljšano.

Odbor je odlučio da, u skladu sa članom članom 77 stav 2 Poslovnika Skupštine Crne Gore, sačini i podnese Skupštini Izvještaj o kontrolnom saslušanju ministra rada i socijalnog staranja sa predlogom zaključka.

Takođe, Odbor za ljudska prava i slobode je odlučio da do kraja ove godine obavi pośetu Zavodu „Komanski most“ u cilju monitoringa nad stanjem u ovoj ustanovi.