Predśednik Odbora dr Halil Duković i članovi Odbora dr Izet Bralić i Kemal Zoronjić, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, pomoćnica ministra za ljudska i manjinska prava, direktor Generalnog direktorata za socijalnu i dječiju zaštitu u Ministarstvu rada i socijalnog staranja, direktorica Generalnog direktorata za izvršenje krivičnih sankcija u Ministarstvu pravde, direktor Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija u Spužu sa pomoćnicima i predstavnici NVO „Građanska alijansa“ održali su sastanak sa predśednikom Opštine Bijelo Polje i njegovim saradnicima, a nakon toga pośetili Dom starih i Zatvor.
Predśednik Opštine Bijelo Polje Aleksandar Žurić je upoznao goste sa osnovnim aktivnostima koje Opština realizuje, istakavši da je Opština Bijelo Polje dobila nagradu OEBS-a za najtolerantniju opštinu u Jugoistočnoj Evropi. Kada su u pitanju ljudska prava i slobode, Bijelo Polje jasno pokazuje da ta prava pripadaju svakom čovjeku i da su podjednako značajna i međusobno zavisna, tako da se jedno pravo ne može uživati na račun drugog. Nakon sprovedenih analiza, rada brojnih multidisciplinarnih i fokus timova, analiza o stanju poznavanja, poštovanja i sprovođenja zakonskih rješenja, resursima i kapacitetima u prethodne tri godine u Opštini Bijelo Polje preduzeli su brojne aktivnosti u pružanju planskih rješenja za svaku oblast pojedinačno, pri čemu je značajna podrška nadležnih državnih organa, kao i međunarodnih organizacija, prvenstveno UNDP-a. Opština Bijelo Polje je donijela akcione planove za različite oblasti: rodna ravnopravnost, integracija Roma, osobe sa invaliditetom, socijalna inkluzija, dnevni centri za djecu sa smetnjama u razvoju, i pristupila njihovoj realizaciji u cilju pružanja zaštite najranjivijim grupama i radi dodatnog senzibilisanja javnosti u borbi protiv diskriminacije.
Predśednik Opštine Bijelo Polje je istakao da je Opština Bijelo Polje među prvima u Crnoj Gori usvojila Akcioni plan za postizanje rodne ravnopravnosti, a formiran je i tim za njegovu realizaciju, što je na kraju rezultiralo otvaranjem opštinske Kancelarije za rodnu ravnopravnost. Ta Kancelarija je inicirala donošenje novog akcionog plana za rodnu ravnopravnost za period 2014. – 2017. godina, koji je pripremljen uz podršku OEBS-a i Vlade Crne Gore, a biće usvojen na śednici lokalnog parlamenta planiranoj za 7. mart 2014. godine. Istakao je da je među prvima u Crnoj Gori, u Bijelom Polju usvojen Lokalni plan akcije za integraciju Roma za period 2013 – 2017. godina koji ima za cilj da doprinese poboljšanju života romskog stanovništva u toj opštini. Predśednik Opštine je istakao da posebnu pažnju posvećuju osobama sa invaliditetom, gdje je, takođe, urađen Akcioni plan, a tim koji ga realizuje formirao je Kancelariju za osobe sa invaliditetom, pri Sekretarijatu za društvene djelatnosti Opštine Bijelo Polje. Opština Bijelo Polje izdvaja sredstva i za redovno finansiranje šest nevladinih organizacija koje se bave pitanjima lica sa invaliditetom i zapošljava određeni broj ovih lica. Opština Bijelo Polje je usvojila i Akcioni plan za unapređenje socijalne inkluzije, za razvoj socijalnih usluga i servisa. U Opštini Bijelo Polje otvoren je i prvi Dnevni centar za djecu sa smetnjama u razvoju „Tisa“. Istakao je da je završena izgradnja grupne kuće u kojoj će djeca sa smetnjama u razvoju moći da borave 24 sata, a čije otvaranje će uslijediti nakon lokalnih izbora. Takođe, Opština je nastavila sa finansiranjem servisa gerontodomaćica za stara i nemoćna lica, a značajan broj starih lica se smješta u Dom starih. Značajne su aktivnosti besplatne pravne pomoći građanima koje Opština nudi preko službe pravne pomoći.
U Opštini Bijelo Polje preduzimaju se brojne aktivnosti u cilju zaštite prava djeteta, o čemu je goste konkretnije upoznala direktorica Centra za socijalni rad Zlata Lukač. Saopštila je da u Bijelom Polju funkcioniše Dnevni centar za djecu sa smetnjama u razvoju „Tisa“, kao i da se uskoro očekuje otvaranje grupne kuće.
Predśednik Odbora za ljudska prava i slobode dr Halil Duković je saopštio da je pośeta ustanovama u Bijelom Polju organizovana u cilju praćenja stanja poštovanja prava starih lica i prava lica lišenih slobode, kojima se Odbor za ljudska prava i slobode u kontinuitetu bavi, u okviru svoje zakonodavne i nadzorne kontrolne uloge, razmatranjem godišnjih i posebnih izvještaja koje dostavlja zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore i informacija koje u skladu sa članom 68 Poslovnika Skupštine Crne Gore, na zahtjev Odbora, dostavljaju nadležni organi. Istakao je da svi subjekti u okviru svojih nadležnosti treba da doprinesu poštovanju ljudskih prava i sloboda svih građana.
Poslanik Kemal Zoronjić se interesovao za vjerski život zatvorenika u Zatvoru u Bijelom Polju, a interesovalo ga je da li je nešto urađeno na planu najavljene izgradnje novog zatvora.
Predśednik Opštine Aleksandar Žurić je saopštio da je sa rukovodstvom Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija razmatrano pitanje izmještanja Zatvora iz užeg gradskog jezgra, da su stvorene planske pretpostavke i da će se na śednici Skupštine opštine 7. marta 2014. godine verifikovati Prostorno-urbanistički plan. Takođe, istakao je da se značajna sredstva, do izgradnje novog zatvora izdvajaju na poboljšanje postojećeg.
Prilikom pośete Domu starih članovi Odbora za ljudska prava i slobode i ostali učesnici su bili u prilici da se upoznaju sa uslovima u kojima žive korisnici ove Ustanove. U razgovoru sa direktorom Admirom Mustajbašićem, pośetioci su upoznati sa sadržajima koje nudi Dom starih, kao ustanova socijalne zaštite, koja je počela sa radom 1. decembra 2010.godine. Saopšteno je da se korisnicima obezbjeđuje domski smještaj koji obuhvata: stanovanje, ishranu, njegu, zdravstvenu zaštitu, kulturno-zabavne, rekreativne, okupacione i druge aktivnosti, usluge socijalnog rada i druge usluge zavisno od potreba, sposobnosti i interesovanja korisnika.
U Domu starih trenutno boravi 116 korisnika, od čega 72 žene i 44 muškarca. Korisnici dolaze iz svih krajeva Crne Gore, ali su pretežno iz śevernih opština i to: iz Bijelog Polja 35, Pljevalja 20, Berana 13, Mojkovca 7, Kolašina 9, Andrijevice, Žabljaka i Plava po 5, Rožaja 1, Podgorice 6, Danilovgrada, Bara i Ulcinja po 2, Cetinja 1 i Nikšića 3.
Broj korisnika smještenih rješenjem Centra za socijalni rad je 103 od kojih je uživalaca starosne penzije 45, korisnika materijalnog obezbjeđenja porodice 58, dok je 13 korisnika direktno sklopilo ugovor sa Domom. Cijena smještaja u Domu iznosi 300 eura mjesečno.
Obilaskom Ustanove učesnici su bili u prilici da vide da su sve sobe opremljene kupatilom, televizijom, SOS tasterom za poziv sestre/njegovateljice. U ponudi su dvokrevetne i trokrevetne sobe. Kupatila su prilagođena pokretnim, polupokretnim i nepokretnim osobama. Sobe za bolesne i nepokretne nalaze se na posebnom spratu sa posebnom 24 časovnom njegom.
Poslanik dr Izet Bralić se interesovao za zdravstvenu zaštitu koja se pruža korisnicima Doma, o čemu je obaviješten da se korisnicima pruža zdravstvena zaštita na njihov zahtjev, a da se osim pregleda od strane ljekara u Domu, u slučaju potrebe, vode i na preglede u Dom zdravlja u Bijelom Polju ili drugu zdravstvenu ustanovu.
Zdravstvenu zaštitu korisnicima Doma, pored jednog izabranog ljekara koji dolazi po potrebi, pružaju deset medicinskih sestara, četiri njegovateljice i fizioterapeut. U Domu su zaposleni i dva socijalna radnika, psiholog, kao i lica koja obavljaju administrativne poslove. Članovi Delegacije su upoznati da nijedan od korisnika do sada nije napustio Dom nezadovoljan uslovima.
U novembru 2013. godine započelo se sa izvođenjem radova na proširenju kapaciteta postojeće kuhinje i restoranskog dijela, ukupne površine 105 m2, koji su završeni a da bi kuhinja počela funkcionisati neophodno je posuđe za koje, u ovom trenutku nedostaju sredstva.
Članovi Odbora za ljudska prava i slobode su zaključili da bi bilo neophodno povećati broj medicinskog osoblja i naročito njegovateljica.
Članovi Delegacije su prisutvovali terapijskoj zajednici zajedno sa licima koja borave u Domu od kojih su upoznati da su veoma zadovoljni uslovima života u Domu i odnosom osoblja prema njima.
Prilikom pośete Zatvoru, od direktora Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija, Miljana Perovića upoznati su da Zatvor za izvršenje krivičnih sankcija u Bijelom Polju predstavlja organizacionu jedinicu u kojoj su smještena lica iz jedanaest opština sa śevera. Monitoring nad Upravom Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija vrši Vlada Crne Gore, Skupština Crne Gore, nevladin sektor i međunarodne organizacije i institucije. Kada se govori o kapacitetu Zatvora za izvršenje krivičnih sankcija, Direktor ZIKS-a je istakao da se u ZIKS-u Bijelo Polje trenutno nalazi ukupno 118 lica, od čega 54 u pritvoru, a 64 na izdržavanju kazne zatvora. Naglasio je da nije evidentirano nijedno prekoračenje službenog ovlašćenja niti je prijavljeno nasilje i nečovječno postupanje od strane pritvorenih lica i lica koja su na izdržavanju kazne. Takvih podataka nije bilo ni od institucija koje vrše monitoring. Istakao je da su shodno Evropskim zatvorskim pravilima o kapacitetima i uslovima smještaja lica lišenih slobode predviđeni standardi koje moraju zadovoljavati prostorije u kojima borave lica lišena slobode, gdje je između ostalog predviđeno 4 m2 prostora po zatvoreniku.
Saopštio je da Akcionim planom iz 2012. godine u narednih pet godina predviđena izgradnja novog Zatvora za izvršenje krivičnih sankcija u Bijelom Polju kao i da je planskom dokumentacijom predviđena lokacija novog Zatvora za izvršenje krivičnih sankcija, mjere u dijelu zdravstvene zaštite, zatim uređenje zatvorske kuhinje kao i adekvatne opreme u kuhinji, vodovodne instalacije u zatvorenom dijelu. Naglašavajući činjenicu da poboljšanju ima prostora na mnogim oblastima kada je u pitanju postojeći Zatvor za izvršenje krivičnih sankcija, istakao je da će nastaviti sa renoviranjem kako bi se unaprijedili uslovi u sadašnjem Zatvoru.
Naglašavajuči da je na normativnom planu zatvorskog sistema dosta urađeno, direktor Miljan Perović je saopštio da je u periodu od 20. januara 2013. godine do 20. januara 2014. godine u okviru Twining projekta "Podrška reformi zatvorskog sistema u Crnoj Gori" realizovano sedam misija-treninga u oblasti probacije i jedanaest misija-treninga iz oblasti zatvorskog menadžmenta. Takođe je organizovano i deset misija iz oblasti usklađivanja pravne regulative sa evropskim standardima. Sve misije su trajale po pet dana. Obuke su sprovodili eksperti iz Savezne Republike Njemačke i Kraljevine Holandije.
Govoreći o odgovornosti službenika Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija, direktor Miljan Perović je naglasio da su službenici Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija edukovani o poštovanju prava pritvorenih i osuđenih lica. Donešena je Strategija sprečavanja zlostavljanja i nasilja među zatvorenim licima. Sa nivoa Uprave Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija svim zaposlenim upućena je jasna naredba i u pisanoj formi o poštovanju prava pritvorenih i osuđenih lica kao i krivično-pravnoj odgovornosti. Naglasio je da ne postoji evidentirano nečovječno ponašanje prema licima lišenim slobode od strane službenika Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija. Po pitanju odgovornosti službenika, predviđena je disciplinska odgovornost kako zaposlenih tako i osuđenih i pritvorenih lica. Saopštio je da je 35 disciplinskih postupaka vođeno protiv službenika koji su oglašeni disciplinski neodgovornim zbog nepoštovanja Pravilnika i zakona u zatvorskom sistemu.
Navodeći da je, u toku jedne kalendarske godine, privedeno preko 4 000 lica u Zatvoru za izvršenje krivičnih sankcija, direktor Miljan Perović je istakao da, kada je u pitanju struktura pritvorenika, evidentirano je da sve više dolaze osobe sa psihosomatskim poremećajima, liječeni alkoholičari, dok drugu kategoriju čine lica koja dolaze iz organizovanog kriminala koji su u finansijskoj prednosti u odnosu na ostala pritvorena ili osuđena lica. Smatra značajnim da se službenici, koji rade u zatvorskom sistemu, osposobe na kompetentan način da bi se osposobili da zakon primjenjuju jednako prema svima.
Predśednik Odbora je pohvalio Upravu Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija navodeći da je za svaku pohvalu činjenica da nije bilo evidentiranih slučajeva nečovječnog postupanja i torture prema osuđenim i pritvorenim licima od strane službenika Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija u toku 2013. godine. Budući da je Akcionim planom za 2013. godinu predviđena izgradnja novog zatvora za izvršenje krivičnih sankcija u Bijelom Polju, predśednik Odbora je ocijenio značajnom i ohrabrujućom činjenicu što se, uprkos planiranoj izgradnji novog zatvora, ne odustaje od ulaganja u postojećem zatvoru. Istakao je da su vidno poboljšani uslovi boravka koji su znatno bolji u odnosu na raniji period, a izgradnjom novog zatvora za izvršenje krivičnih sankcija, planiranoj do kraja 2015. godine, otklonili bi se nedostaci prisutni u postojećem Zatvoru.
Generalna direktorica Direktorata za izvršenje krivičnih sankcija u Ministarstvu pravde Slavica Rabrenović je saopštila da su Ministarstvo pravde Vlade Crne Gore i Zavod za izvršenje krivičnih sankcija potpisali Sporazum o saradnji na projektu “Usmjeravanje zatvora ka zajednici” sa glavnim nosiocima aktivnosti u projektu - nevladinim organizacijama “Juventas” i “Akcija za ljudska prava”, dana 12. februara 2013. godine čime je nastavljena višegodišnja uspješna saradnja Ministarstva pravde sa pomenutim nevladinim organizacijama.
Sveobuhvatni cilj projekta “Usmjeravanje zatvora ka zajednici - sprječavanje zlostavljanja u zatvorima kroz reformu sistema rehabilitacije i resocijalizacije” je unapređenje zaštite od mučenja, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja u zatvorima u Crnoj Gori, kroz efikasno i djelotvorno sprovođenje preporuka međunarodnih ekspertskih tijela (CAT i CPT) za Crnu Goru. Projekat obuhvata i unapređenje saradnje državnih institucija i civilnog sektora posebno u cilju djelotvorne resocijalizacije nakon otpusta iz zatvora, sprečavanja zlostavljanja u samim zatvorima i obezbjeđenja odgovarajućeg institucionalnog odgovora na potrebe bivših zatvorenika/ca. Konkretne planirane aktivnosti usmjerene su na proširenje mogućnosti za radno angažovanje lica na izdržavanju kazne zatvora, povećanje pristupa formalnom i neformalnom obrazovanju i adekvatnoj zdravstvenoj zaštiti, s posebnim naglaskom na rehabilitaciji korisnika droga. Projekat omogućava i finansiranje više manjih pilot projekata nevladinih organizacija usmjerenih na rad sa zatvorenicima/cama u cilju njihove pripreme za aktivno uključivanje u društveni život posle otpusta. Projekat je podržala Evropska Unija posredstvom Delegacije Evropske Unije u Crnoj Gori u iznosu od 135.000 eura, a nosilac projekta je nevladina organizacija „Juventas“ u saradnji sa nevladinom organizacijom „Akcija za ljudska prava”. Projekat se realizuje od decembra 2013. godine od strane NVO „Juventas” i NVO „Akcija za ljudska prava”, a partner na projektu je Ministarstvo pravde. Planirano je da projekat bude realizovan do oktobra 2015. godine.
Saopštila je da je 14. februara 2014. godine u prostorijama ZIKS-a potpisan Memorandum o saradnji između Ministarstva pravde, Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS) i Inicijative mladih za ljudska prava (YIHR), kojim su predviđena prava i dužnosti članica potpisnica u narednih tri godine. Memorandum je potpisan u cilju realizacije regionalnog projekta “Izgradnja društva bez torture i nekažnjivosti na Zapadnom Balkanu”. Projekat realizuje NVO “Inicijativa mladih za ljudska prava Crna Gora” u saradnji sa Albanskim rehabilitacionim centrom za traumu i torturu (ARCT), Inicijativom mladih za ljudska prava Srbija i Međunarodnim rehabilitacionim savezom za žrtve torture (IRCT). Projekat se realizuje uz podršku Evropske Unije, a trajanje projekta je 30 mjeseci. Cilj projekta je da doprinese društvu bez torture kroz aktivnosti civilnog društva koje su usmjerene protiv mučenja i drugog okrutnog, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja i promociji međunarodnih standarda, naročito OPCAT-a. Aktivnosti predviđene projektom se odnose na istraživanje i dokumentovanje slučajeva kršenja ljudskih prava kroz redovan monitoring prostorija i uslova u ZIKS, pružanje besplatne pravne pomoći žrtvama torture i nehumanog postupanja, edukaciju službenika ZIKS-a, medicinskog osoblja i studenata kao i regionalnu razmjenu iskustva. Ovaj čin potvrđuje spremnost strana potpisnica da dosadašnji partnerski odnos razvijaju i unapređuju, a sve u cilju većeg stepena poštovanja prava osuđenih i pritvorenih lica tokom njihovog boravka u ZIKS.
Koordinator Programa za ljudska prava i slobode iz NVO “Građanska alijansa” Milan Radović smatra pozitivnim što rukovodstvo zatvora ima čvrst stav i jasnu poruku na očuvanju ljudskih prava u toj ustanovi. Ocijenio je da u takvim uslovima i materijalni nedostaci se mogu postepeno nadomjestiti. Mišljenja je da u prvom redu treba voditi računa da se smanji broj lica u prostorijama za izdržavanje kazne kao i u onim za pritvorena lica.
Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore Šućko Baković je istakao da institucija Zaštitnika kao Nacionalnog preventivnog mehanizma vrši monitoring u cilju prevencije. Saopštio je da će do kraja marta 2014. godine biti završen izvještaj Nacionalnog preventivnog mehanizma kojim će biti obuhvaćeni svi zatvori u Crnoj Gori. Naveo je da je izvještaj posebne prirode ističući da će izvještaj najprije biti dostavljen Vladi Crne Gore a onda će biti predstavljen u Skupštini Crne Gore. Ističući da je napredak vidan, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore je naglasio da su uslovi za zatvorena lica u Bijelom Polju lošiji u odnosu na pritvorena i osuđena lica u Zatvoru za izvršenje krivičnih sankcija Podgorica. Ipak, smatra ohrabrujućim podatak da u 2013. godini nije prijavljen nijedan slučaj torture što karakteriše i početak 2014. Ocijenio je da su i pored renoviranja i dalje primjetni određeni nedostaci koji se, između ostalog, mogu opravdati dotrajalošću zgrade.