IZLAGANJE DR HALILA DUKOVIĆA, predśednika Odbora

                                                               I DAN- I. SESIJA

SESIJA I: “Primjena osnovnih ljudskih prava u cilju borbe protiv isključenosti”

Tema izlaganja: “Izbjeglice i raseljena lica-inkluzija Roma u crnogorsko društvo”

Predśednik Odbora za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore dr Halil Duković učestvuje na Sastanku predśednika odbora za ljudska prava koji se održava u Rimu, 13. i 14. oktobra 2014. godine. Sastanak se održava u okviru predśedavanja Republike Italije Savjetom Evropske unije.

Na sastanku su održane četiri sesije na sledeće teme: Primjena osnovnih prava u cilju borbe protiv isključenosti, Zaštita ličnih podataka i nova prava u digitalnom dobu,  Ka istinskoj evropskoj zajedničkoj politici migracija i azila i Nova sredstva za borbu protiv diskriminacije.

Sastanak je otvorila  predśednica Predstavničkog doma Republike Italije, Laura Boldrini i predśednik Senata, Pietro Grasso.

Među glavnim govornicima prvog dana Sastanka bili su: Claude Moraes, predśednik Odbora za građanske slobode, pravdu i  unutrašnje poslove Evropeskog parlamenta, Martine Reicherts, Evropski komesar za pravdu, osnovna prava i državljanstvo, Saskia Sassen, profesor na Kolumbija univerzitetu i Školi ekonomije u Londonu, Judith Sunderland, viši istraživač u Odsjeku za Evropu i Centalnu Aziju Human Rights Watch-a, Marko Ilešić, sudija Evropskog suda pravde i Giovanni Buttarelli, asistent Evropskog Supervizora za zaštitu podataka.

Takođe, direktor Agencije EU za osnovna prava Morten Kjaerum je predstavio Godišnji izvještaj o osnovnim pravima. 

Tokom prvog dana, učesnici su razmijenili mišljenje na dvije teme:  Jačanje osnovnih prava u cilju borbe protiv isključenosti i Zaštita ličnih podataka i nova prava u digitalnom dobu.

Na današnjem sastanku predśednik Odbora je uzeo učešće u diskusiji na temu: „Jačanje osnovnih prava u cilju borbe protiv isključenosti“. Tokom svog izlaganja upoznao je prisutne da su  upravo7.oktobra 2014. godine Ministar rada i socijalnog staranja u Vladi Crne Gore, Predrag Bošković i predstavnik Banke za razvoj Savjeta  Evrope, Stefan Selen potpisali su sporazum o donaciji u vrijednosti od 9,9 miliona eura za izgradnju stambenih jedinica za 120 porodica u Podgorici i 68 starih osoba koje če biti smještene u Domu starih u Plevljima. Regionalnim stambenim programom će se obezbijediti rješavanje stambenog pitanja raseljenih izgradnjom 907 stambenih jedinica, isporukom gradjevinskog materijala za 120 stambenih jedinica, izgradnjom 60 montažnih kuca i 68 smještajnih jedinica u Domu starih u Pljevljima.

Ovo je poslednjih dana epilog velikog rada i zalaganja za trajno rešavanje položaja izbjeglih i raseljenih lica koji je uložila Vlada Crne Gore s ciljem da se ova priča realizuje do kraja 2016. godine. Čvrsto je opredijeljena da pruži pomoć i podršku izbjeglim i raseljenim licima, u skladu sa najvišim principima međunarodne zaštite, što potvrđuje i kontinuitet pozitivnih ocjena u godišnjim izvještajima Evropske komisije o napretku, što je slučaj i sa ovim od oktobra 2014. godine.

Imajući u vidu da je Strategijom za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica sa posebnim osvrtom na oblast Konik2011.- 2015. godina,  rješavanje pravnog statusa definisano je kao najvažnije, jer je to osnov za rješavanje svih drugih prava raseljenih i interno raseljenih lica, u Skupštini Crne Gore  četiri  puta je produžavan rokza podnošenje zahtjeva za odobravanje stalnog nastanjenja i privremenog boravka raseljenim i interno raseljenim licima, što dovoljno govori o spremnosti crnogorskih vlasti da izađu u suret ovim licima. Sada je rok produžen do 31. decembra 2014. godine.

Akcionim planom trajnog rješavanja pitanja interno raseljenih lica koja borave u Kampu Konik I i II koji je Vlada Crne Gore donijela 17. februara 2011. Godine, utvrđena su dva načina trajnog rješavanja statusa raseljenih i interno raseljenih lica, i to: integracija kroz pristup statusu stranca sa stalnim nastanjenjem i  korišćenje prava na dobrovoljni povratak.

O aktivnostima Crne Gore na rješavanju položaja izbjeglica i raseljenih lica i njihovog uključivanja u crnogorsko društvo najbolje svjedoči i ocjena šefice Kancelarije UNHCR-a u Crnoj Gori, Indumathi Mohandas, septembra 2014. godine,  po završetku njene misije u Crnoj Gori, ocijenila je da se Crna Gora može smatrati primjerom u regionu kada je riječ o nacionalnom angažovanju i posvećenosti pitanjima rješavanja statusa izbjeglica i raseljenih lica, kao i njihove integracije u crnogorsko društvo. Istakla je da je stanje u ovoj oblasti značajno poboljšano na zakonodavnom, dokumentacionom, projektnom i infrastrukturnom planu. Vlada Crne Gore, u saradnji sa drugim državama regiona, nastoji da nađe održiva rješenja za izbjeglice koje su dobrovoljno pristale da se vrate u države porijekla.

Takodje, Vlada Crne Gore je Uredbom o načinu ostvarivanja prava raseljenih lica iz bivših jugoslovenskih republika i interno raseljenih lica sa Kosova koja borave u Crnoj Gori, čija je primjena do 30. juna 2015. godine, utvrdila da raseljena lica iz bivših jugoslovenskih republika i interno raseljena lica sa Kosova, koja borave u Crnoj Gori, do sticanja statusa stranca sa stalnim nastanjenjem u skladu sa Zakonom o strancima, ostvaruju pravo kao crnogorski državljani, između ostalog, i pravo na rad i zapošljavanje i ostvarivanje prava iz osiguranja od nezaposlenosti u skladu sa propisima iz oblasti rada i zapošljavanja, osim ako je posebnim zakonom kao uslov predviđeno crnogorsko državljanstvo. Uz to, donešen je Zakon o socijalnoj i dječijoj zaštiti, Zakon o socijalnom stanovanju i Zakon o legalizaciji neformalnih objekata.  Takodje, pravo na obrazovanje, zdravstvenu zaštitu, socijalna davanja i druga, kao i crnogorski građani, sem prava glasa. Intezivno se radi na riješavanju stambenih pitanje za 6.063 osobe, odnosno 1.177 domaćinstava, koje spadaju u najranjivije kategorije, čime se želi  trajno zatvoriti kolektivni centri i kampovi-Kamp Konik I i II.

A predstavnik Banke za razvoja Savjeta Evrope, Stefan Selen se 7. oktobra 2014. godine zahvalio se crnogorskim kolegama na aktivnostima koje su preduzeli u cilju rješavanja stambenog pitanja raseljenih, naročito predstavnicima opština u kojima će se realizovati dva projekta. Istakao je da je ovo težak posao, ali motivisanost crnogorskih institucija, koje realizju Regionalni stambeni program omogućiće da se poboljšaju uslovi života raseljenih.

Šef Delegacije Evropske Komisije u Crnoj Gori Mitja Drobnič takodje je pohvalio napredak Crne Gore u rješavanju pitanja raseljenih osoba.

Aktivnosti Vlade Crne Gore usmjerene su i na intenziviranje bilateralne saradnje sa zemljama porijekla, posebno sa Vladom Republike Kosovo. Takođe, postoji direktna komunikacija sa raseljenim i interno raseljenim licima na terenu, kroz informativne kampanje i organizovane odlaske u zemlje porijekla, u cilju pribavljanja ličnih dokumenata neophodnih za regulisanje statusa.

Rezultat toga je povratak 13 porodica sa 67 članova, tokom septembra mjeseca o. g. u opštinu Klina Republike Kosovo. Za realizaciju ove aktivnosti Vlade Crne Gore i Republike Kosovo su imale podršku institucija EU i UNHCR-a. Sa realizacijom dobrovoljnog povratka nastavićemo i u narednom periodu čime ćemo ispuniti želje raseljenih da se vrate u zemlju porijekla, jer su se za dobrovoljni povratak trenutno prijavile 103 porodice. 

Iako je u narednom periodu prioritet u rešavanju stambenih problema raseljenih i interno raseljenih lica i trajno rešavanje pitanja  Kampa Konik I i II, Crna Gora će nastaviti da sprovodi aktivnosti na poboljšanju socijalno-ekonomskog položaja izbjeglih i raseljenih, s posebnim akcentom na obrazovanje djece interno raseljenih osoba iz romsko- egipćanske populacije. Ističem da preko 90 odsto djece iz Kampa Konik ide u školu i da im je obezbijeđena zdravstvena zaštita kao i crnogorskim državljanima.

Prema informacijama Crvenog krsta Crne Gore u obrazovnom sistemu na području Podgorice trenutno se nalazi 463 RAE učenika, a 146 pohađa aktivnosti Crvenog krsta predviđene za djecu predškolskog uzrasta.                                          

Prema statističkim podacima: do 25. septembra 2014. godine na evidenciji Uprave za zbrinjavanje izbjeglica nalazi se  5. 752 interno raseljenih lica sa Kosova.

Broj porodica koji se vratio na Kosovo u 2014. godini je 14, sa 69 lica. U opštinu Klina vraćeno je 12 porodica (57 lica), jedna porodica sa deset članova se vratila u opštinu Peć i jedna porodica sa dva člana se vratila u opštinu Peć.

I na kraju istakao je i zašto Crna Gora može biti ponosna na postignute rezultate u ovoj oblasti - podśetiću na situaciju da se u poslednjih dvadeset godina Crna Gora suočila sa prilivom izbjeglih i raseljenih lica sa prostora bivše Jugoslavije, što je posledica ratova na području bivše Jugoslavije.

U periodu 1998. i 1999. godine Crna Gora je na svojoj teritoriji pružila utočište za 140 hiljada izbjeglih i raseljenih, prije svega sa Kosova, što je u tom trenutku predstavljalo četvrtinu njenog stanovništva.

Istakao je da je poznato je da je problem integrisanja Roma problem koji postoji u velikom broju država. Da bi se trajno rješilo ovo pitanje mora postojati politička volja, dobra saradnja svih institucija, aktivno učešće međunarodnog faktora kao i želja same Romske populacije da se ostvari njihova puna inkluzija.

Predśednik je upoznao prisutne da je Odbor za ljudska prava i slobode ovoj problematici posvetio značajne aktivnosti:

- još od februara 2011. godine kada je održan sastanak članova Odbora sa Delegacijom Evropske komisije za borbu protiv rasizma i netolerancije Savjeta Evrope (ECRI) u vezi četvrte runde monitoringa po zemljama članicama Savjeta Evrope kojim se ispituje stanje u vezi sa rasizmom i netolernacijom, a u okviru čega je obavljena i prva pośeta Crnoj Gori.

Nakon prve pośete ECRI je uputio konkretne preporuke Crnoj Gori, a jedna od Preporuka je glasila: “ECRI snažno preporučuje da crnogorske vlasti, nakon pune i otvorene konsultacije sa ljudima na koje se to odnosi, pronađu standardni smještaj na raznim mjestima u gradu ili zemlji za stanovnike Konika, pripadnike RAE populacije i da zatvore taj Kamp.“

- junu 2011. godine članovi Odbora za ljudska prava i slobode su pośetili Kamp Konik I i II, na periferiji Podgorice, i upoznali se sa uslovima u kojima žive raseljena i interno-raseljena lica na ovom području. U Kampu Konik I je 38 baraka, 214 porodica, 1156 lica, a u  Kampu Konik II 56 baraka, 67 porodica, 316 lica.

- Odbor za ljudska prava i slobode je u julu 2011. godine razmotrio Informaciju o aktivnostima Vlade Crne Gore u vezi sa trajnim rješavanjem statusa raseljenih i interno raseljenih lica koja borave u Kampu Konik I i II.  

- u martu 2012. godine razmotrioIzvještaj Evropske komisije za borbu protiv rasizma i netrpeljivosti Savjeta Evrope (ECRI) o Crnoj Gori, sačinjen u okviru četvrtog ciklusa monitoringa, koji je usvojen u decembru 2011, a objavljen 21. februara 2012. godine.

ECRI je uputio Crnoj Gori dvije konkretne preporuke za koje zahtijevaju prioritetnu implementaciju, a koje će biti predmet provjere između dva redovna monitoringa (prelazne provjere) i to:

1. ECRI preporučuje da vlasti ojačaju inicijalnu i kontinuiranu obuku policije, državnih tužilaca, advokata i sudija o pitanjima vezanim za ravnopravan tretman i nediskriminaciju, krivične odredbe koje su na snazi, a odnose se na rasizam i rasnu diskriminaciju i na to kako se prepoznaje rasistička motivacija krivičnog djela.

2. ECRI snažno preporučuje da crnogorske vlasti, nakon pune i otvorene konsultacije sa ljudima na koje se to odnosi, pronađu standardni smještaj na raznim mjestima u gradu ili zemlji za stanovnike Konika, pripadnike RAE populacije i da zatvore taj Kamp.

-u junu 2012. godine Odbor za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore održao je Kontrolno saslušanje Koordinatora Koordinacionog odbora za praćenje realizacije Strategije za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica, sa posebnim osvrtom na Kamp Konik I i II, Ministra rada i socijalnog staranja i Ministra unutrašnjih poslova na temu: „Realizacija Strategije za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica, sa posebnim osvrtom na Kamp Konik I i II”.

Tom prilikom, članovi Odbora su upoznati da je Crna Gora preduzela brojne aktivnosti u cilju rješavanja statusa raseljenih i interno raseljenih lica, ali je ocijenjeno da u narednom periodu treba nastaviti sa realizacijom  aktivnosti utvrđenih Strategijom za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica i Akcionim planom za njeno sprovođenje, kako bi se pitanje raseljenih i interno raseljenih lica riješilo u potpunosti. 

Izvještaj sa Kontrolnog saslušanja sa predlogom zaključaka upućen je Skupštini Crne Gore.

- u maju 2013. godine Odbor za ljudska prava i slobode je održao Kontrolno saslušanje Nacionalnog koordinatora ECRI-ja za Crnu Goru, pomoćnice ministra za ljudska i manjinska prava.

Tom prilikom članovi Odbora su upoznati da ECRI kontinuirano prati stanje u zemljama članicama Savjeta Evrope i da je nakon požara u Kampu Konik, u julu            2012. godine, uputio zahtjev Crnoj Gori da dostavi informacije o tome šta je preduzeto u cilju rješavanja ovog problema, o čemu su blagovremeno obaviješteni, nakon čega  su upućene pohvale Crnoj Gori.

U vezi sa Preporukom ECRI-ja kojom: „ECRI snažno preporučuje da crnogorske vlasti, nakon pune i otvorene konsultacije sa ljudima na koje se to odnosi, pronađu standardni smještaj na raznim mjestima u gradu ili zemlji za stanovnike Konika pripadnike RAE populacije i da zatvore taj Kamp“, nacionalni koordinator ECRI-ja za Crnu Goru  je saopštila da je u julu 2011. godine usvojena Strategija za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica u Crnoj Gori, a shodno Akcionom planu predviđeno je stambeno zbrinjavanje ovih lica kroz Regionalni stambeni program i IPA 2011. Kroz Nacionalni stambeni program za Crnu Goru, predviđeno je obezbjeđenje sredstava za rješavanje stambenog pitanja za 6.063 lica (1.177 domaćinstava) koja spadaju u najranjivije kategorije,a smješteni su  u neformalnim kolektivnim centrima. Ovim Programom predviđena gradnja 97 stambenih jedinica, isporuka građevinskog materijala za 120 stambenih jedinica, gradnja 60 montažnih kuća i  90 smještajnih jedinica u Domu starih u Pljevljima. Ukupna vrijednost projekta je 27.696 miliona eura, a kontribucija države je 15%. Nacionalni stambeni projekat sprovodiće se u 13 crnogorskih opština i značajno će doprinijeti zatvaranju Kampa Konik i ostalih kolektivnih centara za smještaj raseljenih i interno raseljenih lica.

- 25. septembra 2013.godine održao je Kontrolno saslušanje ministra rada i socijalnog staranja, koordinatora Koordinacionog odbora za praćenje realizacije Strategije za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica, sa posebnim osvrtom na Kamp Konik I i II, mr Predraga Boškovića na temu: „Realizacija Strategije za trajno rješavanje pitanja raseljenih i interno raseljenih lica, sa posebnim osvrtom na Kamp Konik I i II”.

Na sastanku učestvuju predstavnici iz 21 zemalje članice EU, predstavnici Evropskog parlamenta i institucija i organa EU, kao i predstavnici zemalja kandidata – Crne Gore, Srbije i Turske.

Sastanak će biti nastavljen śutra, kada će u fokusu biti teme: Ka istinskoj evropskoj zajedničkoj politici migracija i azila i Nova sredstva za borbu protiv diskriminacije.