Cijeneći upoznavanje sa međunarodno-pravnim postupcima protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava veoma važnim za praćenje stanja ljudskih prava u Crnoj Gori, Odbor se upoznao sa Informacijom o međunarodno-pravnim postupcima protiv Crne Gore koju je na zahtjev Odbora, u skladu sa članom 68 Poslovnika Skupštine Crne Gore, dostavio Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, čime je, u funkciji kontrolne uloge Parlamenta, realizovana sedma aktivnost, utvrđena Planom aktivnosti Odbora za ljudska prava i slobode za  2013. godinu.

Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, Zoran Pažin je istakao da Informacija o međunarodno-pravnim postupcima protiv Crne Gore pored statističkih pokazatelja sadrži i preporuke za preventivno uklanjanje slabosti unutar pravnog  sistema koje bi mogle biti povod za nove predstavke protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. Navodeći da Parlament, pored zakonodavne, ima veoma važnu nadzornu ulogu nad radom drugih institucija sistema, Pažin je ocijenio važnim to što Odbor posvećuje pažnju ovoj problematici. Zastupnik je saopštio da Komitet ministara Savjeta Evrope, vršeći nadzor nad izvršenjem presuda Evropskog suda za ljudska prava, nerijetko od država članica zahtijeva i izmjenu određenih propisa kako bi se doprinijelo poboljšanju stepena poštovanja ljudskih prava i sloboda. Naveo je i statističke podatke po kojima je Evropski sud za ljudska prava u Strazburu, prema službenoj evidenciji Sekretarijata Suda, do kraja 2012.godine imao u radu 849 predstavki (aplikacija) podnešenih protiv države Crne Gore od strane fizičkih i pravnih lica i nevladinih organizacija, na osnovu člana 34 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koji garantuje svim pravnim subjektima pod nadležnošću država članica Savjeta Evrope pravo na pojedinačnu predstavku Evropskom sudu za ljudska prava.

Indeks 2,91 koji označava broj predmeta (priliv) u 2012.godini na 10000 stanovnika, kao statistički parametar koji koristi Evropski sud za ljudska prava u svom radu, ukazuje da se Crna Gora nalazi među državama sa visokim indeksom predstavki Evropskom sudu za ljudska prava po glavi stanovnika (prosječan indeks država članica Savjeta Evrope je 0,79). I pored toga što Crna Gora spada u države sa visokim brojem predmeta pred Evropskim sudom za ljudska prava, prisutan je trend smanjenja u 2012. godini, što se može posmatrati sa dozom optimizma. Pažin je naglasio da je indeks koji označava broj predmeta protiv Crne Gore za 2012.godinu značajno povoljniji u odnosu na neke države iz regiona (Srbija, Hrvatska), ali i u odnosu na neke države članice Evropske unije (Rumunija, Lihtenštajn).  Predstavljajući statistiku po godinama, saopštio je da je u 2009. godini broj predmeta protiv Crne Gore bio 269, u 2010. godini 305, 2011.godini- 314 predmeta i u 2012. godini- 180 predmeta, dok i 2013. godina obećava trend smanjenja predstavki. Po ocjeni Pažina, to je, između ostalog, posledica boljeg i efikasnijeg rada institucija u Crnoj Gori, kako pravosuđa, tako i preventivnog djelovanja Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore.

Ohrabrujući je podatak da je Evropski sud za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru od 377 donešenih sudskih odluka, 350 predstavki protiv Crne Gore odbio kao očigledno neosnovane, odbacio kao neprihvatljive ili ih brisao sa liste, dok je u 27 slučajeva Evropski sud utvrdio povredu bar jednog od konvencijskih prava na koje su se odnosile predstavke.

Pažin je saopštio da se od 849 predstavki protiv Crne Gore, 34 predstavke nalaze u fazi glavne rasprave pred Evropskim sudom za ljudska prava, u kojoj se raspravljaju pravna pitanja, kako prihvatljivosti predstavki, odnosno procesnih pretpostavki, tako i pitanja osnovanosti, odnosno merituma predstavki.

U odnosu na 34 predstavke koje se nalaze u fazi glavne rasprave podnosioci predstavki su se u 29 predmeta pozvali na povredu člana 6 Konvencije (pravo na pravično suđenje), od čega se četiri slučaja odnosi na neizvršenje pravosnažnih i izvršnih sudskih odluka, a u 23 slučaja podnosioci predstavke ističu odugovlačenje sudskih postupaka i, s tim u vezi, ističu povredu prava na suđenje u razumnom roku, dok se u dva slučaja podnosioci predstavke pozivaju na povredu prava na nezavisan i nepristrastan sud.

Podnosioci predstavki su se u 25 slučaja pozvali na povredu člana 13 Konvencije, koji garantuje pravo na djelotvorno pravno sredstvo unutar pravnog sistema na nacionalnom nivou.

U tri predmeta podnosioci predstavki smatraju da im je povrijeđeno pravo iz člana 14 Konvencije kojim je propisana zabrana diskriminacije u sprovođenju konvencijskih prava, dok u jednom predmetu ističu povredu člana 1 Protokola 12, koji zabranjuje svaki vid diskriminacije u sprovođenju prava propisanih zakonom država članica.

U sedam slučajeva podnosioci predstavke su aplicirali zbog, po njihovom mišljenju, povrede prava na mirno uživanje imovine, garantovanog članom 1 Protokola 1 Konvencije, a sedam slučajeva se odnosi na zabranu mučenja, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja, propisanih članom 3 Konvencije, dok se u jednom predmetu podnosilac predstavke poziva na povredu prava na slobodu i bezbjednost ličnosti, garantovanog članom 5 Konvencije. Očekuje se da će u narednom periodu biti veći broj predmeta koji se odnose na ovu problematiku, jer je slično bilo i sa zemljama regiona.

U jednom predmetu podnosilac predstavke se poziva na povredu prava na život iz člana 2 Konvencije.

Zastupnik je istakao da Evropski sud za ljudska prava u predmetima protiv Crne Gore do sada nije utvrdio nijednu povredu prava prouzrokovanu diskriminacijom po osnovu bilo kojeg ličnog svojstva.

Kada je riječ o pravu na mirno uživanje imovine, saopštio je da se mogu izvojiti dvije grupe predmeta: predmeti koji se odnose na staru deviznu štednju i predmeti u vezi sa restitucijom. U vezi sa starom deviznom štednjom saopštio je da do sada nije utvrđena nijedna povreda tog prava od strane Crne Gore, što je, po njegovoj ocjeni, rezultat dobro osmišljene politike Vlade Crne Gore u ovoj oblasti. U vezi sa restitucijom, istakao je da su dva predmeta protiv Crne Gore pred Evroskim sudom za ljudska prava, od kojih jedan predstavlja predstavka Eparhije budimljansko-nikšićke Srpske pravoslavne crkve i jedanaest manastira i crkava te vjerske organizacije protiv države Crne Gore zbog nepovraćaja nekadašnje crkvene imovine koju je Evropski sud jednim dijelom odbio kao očigledno neosnovanu, a u drugom dijelu kao neprihvatljivu. Drugi predmet koji se odnosi na restituciju je u toku, a određeni broj predmeta će biti u narednom periodu u proceduri Evropskog suda pravde za ljudska prava.

Pažin je članovima Odbora za ljudska prava i slobode predstavio i Preporuke za preventivno uklanjanje slabosti unutar pravnog sistema, a koje bi mogle biti povod za nove predstavke protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. Ovo stoga što sudski postupci protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, kroz činjenična i pravna pitanja koja se razmatraju, mogu ukazati i na značajne indikatore unutar pravnog sistema Crne Gore za koje postoji potreba da se sistemski unaprijede i time preventivno uklone slabosti pravnog sistema.

Pažin kao ozbiljan problem unutar pravnog sistema Crne Gore prepoznaje pitanje djelotvornosti ustavne žalbe i zabrinjavajući stav Evropskog suda za ljudska prava tim povodom.

Ukazujući da postupak Ustavnog suda Crne Gore po ustavnim žalbama u praksi treba da predstavlja nacionalni pravni mehanizam prevencije međunarodno-pravnih postupaka protiv Crne Gore po predstavkama koje pojedinci, fizička i pravna lica i nevladine organizacije, shodno članu 34 Evropske konvencije podnose Evropskom sudu za ljudska prava, Pažin je izrazio bojazan da statistički pokazatelji o radu Ustavnog suda Crne Gore u postupcima po ustavnim žalbama mogu dezavuisati sistem zaštite ljudskih sloboda i prava na nacionalnom nivou, imajući u vidu da je Evropski sud za ljudska prava, odlučujući u više predmeta protiv Crne Gore konstatovao da se, za sada, još uvijek ne može prihvatiti stav da je ustavna žalba unutar pravnog sistema Crne Gore djelotvorno pravno sredstvo u značenju koje ovom terminu daje praksa Evropskog suda.

Navodeći da princip supsidijarnosti u međunarodnim odnosima podrazumijeva obavezu Crne Gore da unutar domaćeg pravnog poretka obezbijedi zaštitu ljudskih prava i sloboda po standardima po kojima se ova zaštita pruža pred Evropskim sudom za ljudska prava, Pažin je istakao da sve države članice Savjeta Evrope treba da organizuje svoje pravne sisteme na način koji će obezbijediti stvarnu i djelotvornu zaštitu ljudskih sloboda i prava, pri čemu ključnu ulogu u tom pogledu u Crnoj Gori treba da ima Ustavni sud, kroz institut ustavne žalbe.

Po ocjeni Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava neophodno je preduzeti hitne mjere organizacione prirode u Ustavnom sudu Crne Gore, radi jačanja kapaciteta ovog suda za efikasno odlučivanje po ustavnim žalbama pravnih subjekata u Crnoj Gori, kako bi se ovo pravno sredstvo afirmisalo kao djelotvorni pravni lijek, u značenju koje ovom terminu daje praksa Evropskog suda. To bi smanjilo broj podnesenih predstavki Evropskom sudu protiv Crne Gore.

U vezi sa primjenom Zakona o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku, Zastupnik je saopštio da se, pored neblagovremenosti u izvršenju sudskih presuda, veliki broj predmeta odnosi na povredu prava na  suđenje u razumnom roku, garantovanog članom 6 Konvencije. Zastupnik je saopštio da to ukazuje na potrebu pune afirmacije pravnih sredstava u praksi crnogorskih sudova, zahtjeva za ubrzanje postupka (kontrolnog zahtjeva) i tužbe za pravično zadovoljenje koja predviđa Zakon o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku. Ovo iz razloga što će Evropski sud za ljudska prava samo u slučaju da je Zakon  valjano implementiran, zauzeti stanovište da se radi o djelotvornim pravnim sredstvima, u smislu člana 13 Evropske konvencije. Iako je Zakon o zaštiti prava na suđenje u razumnom roku, po ocjeni Pažina, svojim rješenjima u značajnoj mjeri usaglašen sa međunarodno-pravnim standardima u ovoj oblasti, postoji potreba za podizanjem svijesti stranaka u sudskim postupcima o dostupnosti i efikasnosti predviđenih pravnih sredstava, kao i potreba dodatne edukacije sudija i, posebno, predśednika sudova za kvalitetnu implementaciju Zakona u sudskoj praksi. Prema ocjeni Pažina ukazuje se potreba za unapređenjem sudske statistike u pogledu primjene pravnog sredstva – zahtjeva za ubrzanje sudskog postupka (kontrolnog zahtjeva), posebno u pogledu efikasnog sprovođenja odluka predśednika sudova donesenih u korist podnosilaca kontrolnog zahtjeva.S toga je neophodno  voditi statistiku o preduzimanju procesnih radnji.

Analizom predmeta pred nacionalnim sudovima u postupcima, koji su bili povod za podnošenje predstavki Evropskom sudu za ljudska prava protiv Crne Gore, u pogledu same procesne radnje dostavljanja sudskih pismena koja se ukazuje od velikog značaja za dužinu trajanja sudskih postupaka uočen je i problem da dostavljači sudskih pismena, pored neodgovornosti i nediscipline pokazuju i određeni nivo neznanja prilikom obavljanja ove procesne radnje, naročito kada je u pitanju dostavljanje sudskih pismena prema pravilima o ličnoj dostavi, što ukazuje na potrebu za kontinuiranom obukom ovih lica.

Zastupnik je saopštio da se može očekivati da će fokus interesovanja Komitetaministara Savjeta Evrope u pogledu Crne Gore, u narednom periodu, biti usmjeren na izvršenje sudskih odluka nacionalnih sudova u izvršnim postupcima. Zbog toga je neophodno stvoriti uslove za valjanu implementaciju Zakona o izvršenju i obezbjeđenju i Zakona o javnim izvršiteljima, koji su donešeni upravo u cilju unapređenja efikasnosti izvršnih sudskih postupaka. Zastupnik je mišljenja da pozitivan efekat rješavanja zaostalih predmeta pred crnogorskim sudovima (što je konstatovano od strane međunarodne zajednice u Izvještaju Evropske komisije o napretku crne Gore) i time prevencije eventualnih budućih međunarodno-pravnih postupaka pred Evropskim sudom za ljudska prava, u određenoj mjeri može ugroziti veliki broj neizvršenih sudskih odluka, ali i drugih izvršnih naslova u izvršnim sudskim postupcima, što nameće potrebu obuke izvršnih sudija, službenika i namještenika sudova koji postupaju u izvršnoj materiji, kao i budućih izvršitelja, po Zakonu o javnim izvršiteljima.

Prema ocjeni Pažina, sloboda izražavanja i medijske slobode, garantovane članom 10 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, biće u fokusu naročitog interesovanja evropskih partnera Crne Gore u narednom periodu. U dva predmeta protiv Crne Gore Evropski sud za ljudska prava je utvrdio povrede slobode izražavanja. Zastupnik je saopštio da je, analizirajući sudske predmete pred nacionalnim sudovima koji se odnose na slobodu izražavanja, uočio nedosljednost i lutanja sudske prakse crnogorskih sudova u interpretaciji razlike između iznošenja vrijednosnih sudova u javnim istupima pojedinaca i grupa u odnosu na iznošenje činjenica. Ova razlika je prema praksi Evropskog suda od suštinskog značaja za utvrđivanje odgovornosti, posebno u postupcima za naknadu nematerijalne štete zbog povrede časti i ugleda, dok poseban problem predstavlja odmjeravanje visine naknade nematerijalne štete od strane nacionalnih sudova, u skladu sa ciljem, svrhom i razlozima kojima se nacionalni sudovi rukovode prilikom dosuđivanja ove štete.

Zastupnik je zaključio da je neophodno unapređenje prakse nacionalnih sudova u ovoj oblasti u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava radi dovođenja u ravnotežu potrebe uklanjanja svakog mogućeg prigovora koji bi se odnosio na opasnost od gušenja slobode medija koja može nastati neodgovarajućom praksom nacionalnih sudova, posebno kroz neadekvatno tumačenje pravnog standarda „dužne novinarske pažnje“. Sa druge strane, sprečavanjem zloupotrebe slobode izražavanja putem medija zbog mogućih teških posljedica koje time mogu nastati za čast, ugled, prava privatnosti i druga prava ličnosti oštećenih, Zastupnik uočava da dodatni problem u ovoj oblasti može predstavljati tzv. „brisani prostor“ nakon dekriminalizacije klevete i uvrede, s obzirom da istovremeno nije uslijedilo i donošenje odgovarajućeg zakona o građansko-pravnoj odgovornosti zbog povrede časti i ugleda i drugih prava ličnosti, kakav redosljed reformskih poteza je bio prisutan kod nekih drugih evropskih država koje su dekriminalizovale klevetu i uvredu.

Zastupnik je ocijenio da treba razmotriti potrebu donošenja posebnog zakona o građansko-pravnoj odgovornosti zbog povrede časti i ugleda i drugih prava ličnosti što predlaže Parlamentu da se kao zakonodavni organ uključi u regulisanje ovog pravnog vakuma. Takođe, po njegovoj ocjeni, neophodno je sačiniti i sprovesti poseban program obuke svih sudija koji postupaju po tužbama za naknadu nematerijalne štete zbog povrede časti i ugleda i drugih prava ličnosti, kao i u svim drugim predmetima koji se odnose na medijske slobode.

S obzirom da se značajan broj međunarodno-pravnih postupaka protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava odnosi na upravne postupke pred nadležnim organima uprave u Crnoj Gori, odnosno upravne sporove pred Upravnim sudom, Pažin je saopštio da je potrebno slijediti smjernice koje daje Preporuka Komiteta ministara Savjeta Evrope državama članicama o poboljšanju domaćih pravnih sredstava R(2004)6 iz 2004.godine, kao i neke druge preporuke međunarodnih tijela, koje preporučuju unošenje u nacionalne procesne zakone mogućnosti preotvaranja procedura u slučajevima kada Evropski sud za ljudska prava utvrdi povredu nekog od konvencijskih prava.

Crna Gora je izmjenama procesnih zakona omogućila to pravo strankama u građanskom i krivičnom sudskom postupku, ali ovo pravo nije obezbijeđeno u sudskim postupcima pred Upravnim sudom u upravnim sporovima, pa je Zastupnik preporučio da se razmotri potreba  izmjene i dopune Zakona o upravnom sporu kako bi se ovo pravo omogućilo podnosiocima predstavki.

Govoreći o krivično-pravnoj materiji, Pažin je komentarisao sprovođenje pritvora kao mjere za obezbjeđenje prisustva okrivljenog i nesmetano vođenje krivičnog postupka, primjenu  člana 257 stav 2 Zakonika o krivičnom postupku i zaštitu prava na privatnost i pravo na pravično suđenje i pojedina rješenja Zakonika o krivičnom postupku.

Zastupnik je informisao poslanike, članove Odbora za ljudska prava i slobode da je analizom krivičnih predmeta koji su bili povod za podnošenje predstavki Evropskom sudu za ljudska prava protiv Crne Gore, u kojima se, između ostalog, ističe povreda člana 5 Evropske konvencije, kojim se garantuje pravo na slobodu i sigurnost ličnosti, utvrdio da je potrebno ukazati na to da sudovi treba da preispitaju praksu u krivičnim predmetima u kojima tokom krivičnog postupka dolazi do lišavanja slobode, odnosno određuje se pritvor, kao mjera za obezbjeđenje prisustva okrivljenog i nesmetano vođenje krivičnog postupka. Po ocjeni Zastupnika, zakonodavni okvir, odnosno Zakonik o krivičnom postupku je u ovom dijelu u značajnoj mjeri usaglašen sa pravnim standardima koje zahtjeva Evropska konvencija, ali je potrebno preispitati praksu nacionalnih sudova u pogledu učestalosti određivanja i opravdanosti izricanja ove mjere, u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava. Obrazloženje odluke o lišenju slobode ne smije biti svedeno na stereotipno prepisivanje odredbi Zakonika o krivičnom postupku, bez njihove činjenične i pravne razrade u svakom konkretnom slučaju, istakao je Pažin.

U skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava pritvor je mjera koja se izriče izuzetno i to samo onda kada se legitimni cilj ne može postići nijednom drugom mjerom, što mora biti jasno obrazloženo samom odlukom o lišavanju slobode. Dužnost je svih organa koji učestvuju u krivičnom postupku i organa koji im pružaju pravnu pomoć da postupaju sa naročitom hitnošću, ako se okrivljeni nalazi u pritvoru. Neadekvatna praksa određivanja pritvora ima negativne posljedice i u pogledu prenatrpanost ustanova za smještaj pritvorenih lica, što može biti pravno značajno s aspekta potencijalne povrede člana 3 Evropske konvencije, koji garantuje zabranu mučenja, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja. Primjena alternativnih mjera za obezbjeđenja prisustva okrivljenog, pored smanjenja prenatrpanosti pritvorskih jedinica, od značaja je i za smanjenje troškova krivičnog postupka.

Pažin cijeni neophodnim da Vrhovni sud Crne Gore, kao najviši sud u Crnoj Gori, pristupi aktivnostima sa ciljem ujednačavanja sudske prakse u primjeni mjere pritvora u krivičnim postupcima, u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava. Pažin je saopštio da primjena člana 257 stav 2 Zakonika o krivičnom postupku koji uređuje ovlašćenja i radnje policije u izviđaju, među kojima i ovlašćenje da zatraži od pružaoca usluga elektronskih komunikacija tzv. provjeru identičnosti telekomunikacijskih adresa, bez naloga suda, otvara pitanje potencijalne povrede člana 8 Evropske konvencije, koji garantuje pravo na privatni život. Praksa Evropskog suda za ljudska prava zahtjeva jasne i pouzdane pravne mehanizme za sprječavanje eventualnih zloupotreba u primjeni ovlašćenja policije kojima se povređuje pravo na privatni život iz člana 8 Konvencije, kao i djelotvorno pravno sredstvo u slučaju takve povrede. Takođe, pitanje je i šta se dešava sa podacima o ličnosti, prikupljenim na način uređen članom 257 stav 2 Zakonika o krivičnom postupku u situaciji kada se protiv lica čiji su podaci prikupljani ne pokrene krivični postupak i u tom slučaju ova lica nikad ne bi imali saznanja da su njihovi lični podaci obrađivani, niti bi bili u prilici da štite svoje pravne interese tim povodom. Osim toga, problematično je i kako se i koliko ovi podaci čuvaju,  na koji način se uništavaju, jer se po međunarno-pravnim standardima, posebno praksi Evropskog suda za ljudska prava, u pogledu člana 8 Konvencije, ovi podaci ne smiju trajno čuvati. Ukazujući na slučajeve protiv Velike Britanije i Francuske u ovoj oblasti, Zastupnik je ocijenio da je potrebno razmotriti potrebu za izmjenom Zakonika o krivičnom postupku u ovom dijelu, unošenjem odredbi po kome je za tzv. provjeru identičnosti telekomunikacijskih adresa, koja se u praksi tumači kao pristup listinzima telefonskih poziva i kretanja evidencijom baznih stanica potrebno prethodno odobrenje sudije za istragu.

Govoreći o pravu na pravično suđenje i pojedina rješenja Zakonika o krivičnom postupku, Pažin je saopštio da  pojedini instituti i krivično-procesni mehanizmi Zakonika o krivičnom postupku kojim je radikalno izmijenjen raniji koncept krivičnog postupka u Crnoj Gori, uvođenjem tzv. tužilačke istrage, otvaraju pitanje usaglašenosti ovih rješenja sa članom 6 Evropske konvencije, koji garantuje pravo na pravično suđenje i sa veoma bogatom praksom Evropskog suda za ljudska prava u ovoj oblasti. Sa aspekta člana 6 Evropske konvencije i njegove potencijalne povrede sporan može biti procesno-pravni položaj okrivljenog u situaciji kada druga stranka (državno tužilaštvo) rukovodi izviđajem i sprovodi istragu, a okrivljenom nijesu na raspolaganju djelotvorna pravna sredstva za zaštitu svojih pravnih interesa tokom postupka. Saopštio je da protiv odluke o sprovođenju istrage koju donosi državni tužilac (naredba), nije dozvoljen pravni lijek (žalba), niti okrivljeni ima pravo prigovora protiv optužnice koju podiže državni tužilac. Ukazao je da ni istraga nije obavezna faza krivičnog postupka, jer tužilac može podići i neposrednu optužnicu na osnovu podataka prikupljenih u fazi izviđaja, kojim takođe rukovodi državni tužilac, a da okrivljeni nije imao pravnu mogućnost da koristi djelotvorno pravno sredstvo u smislu člana 13 Evropske konvencije, kojim bi zahtjevao od nadležnog organa preispitivanje činjeničnog i pravnog utemeljenja optuženja. Pored prava na djelotvorno pravno sredstvo iz člana 13 Evropske konvencije, ovakvo normativno rješenje i njegova primjena u praksi mogu biti sporni sa aspekta „prava na jednakost oružja“, kao jednog od atributa pravičnosti suđenja, koje garantuje član 6 Evropske konvencije.  Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava je saopštio da su s aspekta  zaštite „prava na jednakost oružja“  u krivičnom postupku od značaja  i odredbe člana 281 Zakonika o krivičnom postupku, koji ne rješava  situaciju odbijanja dokaznih prijedloga okrivljenog tokom istrage, iako je tužilac, u skladu sa konceptom tužilačke istrage, dužan da vodi računa i ispituje činjenice, kako one koje terete okrivljenog, tako i one koje mu idu u korist. Za ocjenu (ne)ispunjenosti uslova za ostvarenje principa „jednakosti oružja“ u krivičnom postupku, kao atributa pravičnosti u smislu člana 6 Evropske konvencije, od pravnog značaja su i odredbe člana 291 stav 1 Zakonika o krivičnom postupku, koji žalbu na odluku vanraspravnog vijeća iz člana 294 Zakonika o krivičnom postupku dozvoljava samo tužiocu i oštećenom, ne i okrivljenom kojem je ostavljena pravna mogućnost samo da osporava pravno pitanje nadležnosti suda, a ne i druga pitanja činjeničnog i pravnog utemeljenja optuženja.

S tim u vezi, Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava smatra da treba razmotriti mogućnost izmjena Zakonika o krivičnom postupku sa ciljem unapređenja prava na djelotvorno pravno sredstvo iz člana 13 Evropske konvencije vezano za procesno-pravni položaj okrivljenog, kao i „pravo na jednakost oružja“, kao atributa pravičnosti suđenja iz člana 6 Evropske konvencije.

Poslanici, članovi Odbora za ljudska prava i slobode i dr Predrag Sekulić koji je, u skladu sa članom 67 stav 2 Poslovnika Skupštine, prisustvovao sjednici ispred Delegacije Skupštine Crne Gore u PSSE, izrazili su zadovoljstvo što je Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, na zahtjev Odbora za ljudska prava i slobode, dostavio Informaciju o međunarodno-pravnim postupcima protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, naglašavajući da je veoma važno da se poslanici upoznaju sa konkretnim podacima u ovoj oblasti. Informaciju su ocijenili veoma kvalitetnom, sadržajnom i značajnom za buduće aktivnosti, kako Skupštine Crne Gore, tako i ostalih državnih organa.

Poslanici su postavili brojna pitanja Zastupniku Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, i to:

- Kakav je odnos države prema Kancelariji Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, koliko lica radi u Kancelariji i da li su obezbijeđeni adekvatni administrativni, kadrovski i finansijski kapaciteti neophodni za normalan rad i funkcionisanje?

- Navodeći da Kancelarije Zastupnika Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Makedonije imaju zvanične web stranice na kojima se mogu naći značajne informacije o njihovom radu, kao i presude Evropskog suda za ljudska prava, interesovalo ih je zašto Kancelarija Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava nema svoj sajt, navodeći da bi to bilo veoma važno, kako za prezentovanje rada Zastupnika, tako i za upoznavanje građana sa ovom oblašću i načinom na koji se mogu obratiti Evropskom sudu za ljudska prava?

Navodeći da je jasno da u Crnoj Gori još nije djelotvoran mehanizam ustavne žalbe, što je ocjena i Evropskog suda za ljudska prava, postavljeno je pitanje ne samo o tome kojim kapacitetima raspolaže Ustavni sud, već je ukazano da je potrebno analizirati i njegovu praksu i konkretno djelovanje i funkcionisanje.

- Koliki su dosadašnji finansijski efekti presuda Evropskog suda za ljudska prava protiv Crne Gore, šta se na tom polju može očekivati u narednom periodu i da li bi efikasnije i racionalnije bilo već sada uložiti veći iznos finansijskih sredstava za rad Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, edukaciju sudija, tužilaca i drugih lica zaposlenih u pravosuđu kako bi se na taj način posredno doprinijelo smanjenju broja predmeta protiv Crne Gore i presuda zbog kojih će Crna Gora morati plaćati određena finansijska sredstva?

- Šta je, po ocjeni Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, prouzrokovalo smanjenje broja predmeta protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u 2012. godini?

- Kakva su očekivanja Zastupnika u vezi sa predmetima protiv Crne Gore, a koji se odnose na restituciju, imajući u vidu da je to jedan od značajnih problema sa kojima se susreće veliki broj građana i činjenicu da se taj postupak različitim tempom odvija na sjeveru, jugu i centralnom dijelu Crne Gore i da bi mogao da traje čak 26 godina?

Takođe, poslanici su zamolili Zastupnika da predstavi uporednu praksu zemalja regiona u vezi sa restitucijom, ukoliko raspolaže takvim podacima.

Navodeći da je zadovoljstvo čuti da nije bilo predmeta protiv Crne Gore zbog diksriminacije, postavljeno je pitanje kakva je praksa Evropskog suda za ljudska prava u vezi sa predmetima u kojima se građani žale na državu zbog diskriminacije i da li je činjenica da je u Crnoj Gori prije par godina  donešen Zakon o zabrani diskriminacije i to što građani nijesu bili dovoljno upoznati sa svojim pravima prouzrokovala da se ne obraćaju Evropskom sudu za ljudska prava za zaštitu prava po tom osnovu .

- Zbog kojih razloga je u 350 sudskih odluka Evropski sud za ljudska prava predstavku protiv Crne Gore odbio kao očigledno neosnovanu, odbacio kao neprihvatljivu ili je obrisao sa liste?

- Kakvo je mišljenje Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u vezi sa racioanlizacijom sudske mreže u Crnoj Gori, da li se time može ugroziti pravo građana na pristup sudu i da li određeni građani, posebno onihiz manjih gradova u kojima bi mogao biti ukinut osnovni sud mogu biti diskriminisani u odnosu na ostatak stanovništva Crne Gore?

Pažin je u skladu sa raspoloživim vremenom odgovorio na ključna pitanja i saopštio da poslanicima stoji na raspolaganju za detaljnije podatke i informacije kojima raspolaže, u zavisnosti od njihovog konkretnog interesovanja.

Govoreći o smanjenju broja predstavki pred Evropskim sudom za ljudska prava, Zastupnik je podsjetio da je, shodno kriterijumima i procedurama, dugo trajao postupak izbora sudije iz Crne Gore u Evropskom sudu za ljudska prava, nakon čega su izabrani pravnici u Sekretarijatu Suda i Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava.  Iako su građani Crne Gore imali pravo da podnose predstavke Evropskom sudu za ljudska prava još od marta 2004. godine, u vrijeme postojanja države SCG, Evropski sud za ljudska prava, u skladu sa svojim Poslovnikom, nije uzimao u razmatranje pristigle predmete iz Crne Gore sve dok nije završen postupak imenovanja sudije i Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava. To može biti jedan od razloga što je broj predmeta protiv Crne Gore u početku bio veći.  Takođe, mišljenja je da jedan od uzroka smanjenja broja predmeta protiv Crne Gore može biti i povećanje efikasnosti pravosudnih organa, jer je u sudovima značajno smanjenbroj zaostalih predmeta, a najveći broj predmeta pred Evropskim sudom za ljudska prava odnosio se na povredu prava na suđenje u razumnom roku. Pored pravosudnih organa, značajan je doprinos i drugih institucija, prvenstveno Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore i civilnog sektora koji je dao značajan doprinos da se pitanja zaštite ljudskih prava i sloboda kvalitetnije rješavaju na nacionalnom nivou.

U vezi sa predmetima koji se odnose na restituciju, Zastupnik je saopštio da se jedan broj predstavki nalazi u fazi preliminarne registracije pred Evropskim sudom za ljudska prava, ali da se, shodno Poslovniku o radu Suda, podaci zbog kojih se ti predmeti nalaze u fazi preliminarne registracije ne saopštavaju ni njemu, niti bilo kom drugom subjektu sve dok se Vlada države protiv koje je podnesena tužba ne obavijesti.

Pažin je naglasio da je naročito zadovoljan činjenicom da Evropski sud za ljudska prava nije konstatovao nijedno sistemsko, strukturno kršenje prava unutar pravnog poretka Crne Gore, već je riječ samo o pojedinačnim slučajevima, o čemu svjedoči i Izvještaj predśednika Evropskog suda za ljudska prava.

Zastupnik je saopštio da, po njegovom shvatanju i dosadašnjem iskustvu, građanima Crne Gore još uvijek nije poznata procedura u odnosu na koja prava se mogu žaliti, navodeći da se građani mogu žaliti samo zbog povrede prava garantovanih Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i sloboda, kojom nije obuhvaćen širok korpus ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava. Smatra da je to razlog zbog kojeg je Evropski sud za ljudska prava u 350 sudskih odluka odbio žalbu protiv Crne Gore kao očigledno neosnovanu, odbacio je kao neprihvatljivu ili je obrisao sa liste.

U vezi sa diskriminacijom, Zastupnik je istakao da Evropskom konvencijom nije definisan pojam diskriminacije, ali Evropski sud u svojoj praksi definiše diskriminaciju kao “nejednak tretman u bitno sličnim slučajevima bez objektivnog opravdanja” i pojasnio je da postoje predstavke građana, pravnih lica i nevladinih organizacija u kojima se tvrdi da je bilo povrede prava po osnovu diskriminacije, ali Evropski sud je nije utvrdio ili je eksplicitno saopštio da povrede nije bilo.

U vezi sa reformom sudske mreže, Zastupnik smatra da ovom pitanju treba pristupiti sa posebnim senzibilitetom, uz maksimalnu posvećenost, vodeći računa o finansijama, ali i geografskim, klimatskim i drugim karakteristikama Crne Gore, zbog čega je potrebno razviti  multidisciplinarni pristup i sagledati sve aspekte kako bi se svakom građaninu Crne Gore obezbijedilo pravo na pristup sudu.

Nakon upoznavanja sa Informacijom, izlaganja Zastupnika i rasprave vođene na ovu temu, Odbor je odlučio da sačini Izvještaj o razmatranju Informacije o međunarodno pravnim postupcima protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava sa predlogom zaključka i dostavi ga Kolegijumu predśednika Skupštine na dalji postupak, kao i Zastupniku Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava,  Ministarstvu pravde, kao nadležnom ministarstvu za ovu oblast, Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore i Delegaciji Skupštine Crne Gore u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope.

Odbor za ljudska prava i slobode jednoglasno je  usvojio:

- Izvještaj o studijskoj posjeti Odbora za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore Odboru za ljudska prava i prava nacionalnih manjina Hrvatskog sabora i drugim relevantnim institucijama koje se bave ljudskim pravima i pravima nacionalnih manjina Republike Hrvatske, održanoj 20. i 21. marta 2013. godine;

- Informaciju o učešću predstavnika Odbora za ljudska prava i slobode na Javnoj raspravi o Nacrtu strategije za unapređenje kvaliteta života LGBT osoba za period 2013- 2018. godina, održanoj  26. februara 2013. godine;

- Informaciju sa Sastanka predsjednika Odbora za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore, dr Halila Dukovića i člana Odbora, poslanice dr Ljiljane Đurašković sa profesorom Eduard Roigom, predstavnikom SIGMA-e, održanog27. februara 2013. godine u Podgorici;

- Informaciju o učešću predstavnika Odbora za ljudska prava i  slobode na Stručnoj raspravi “Ljudska prava u Crnoj Gori- od referenduma do početka pregovora sa Evropskom unijom”, koju su organizovali Skupština CG i NVO “Građanska alijansa”, pod pokroviteljstvom USAID-a, u sklopu Programa Efikasnog upravljanja, održanoj 4. marta 2013. godine;

- Informaciju sa Sastanka članova Odbora za ljudska prava i slobode sa predstavnicima NVO Savez udruženja roditelja djece i omladine sa teškoćama u razvoju “Naša inicijativa“, održanog 15. marta 2013. godine i

- Informaciju o učešću predśednika Odbora za ljudska prava i slobode dr Halila Dukovića na promociji Izvještaja o zloupotrebi djece putem interneta u Crnoj Gori, održanoj 12. aprila  2013. godine, u Podgorici.