Odbor za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore u saradnji sa Predstavništvom UNICEF-a u Crnoj Gori održao je Javnu tribinu u Herceg Novom na temu “Prava djeteta- hraniteljstvo”.

Učesnike Javne tribine je pozdravio predsjednik Opštine Herceg Novi, Nikša Gojković i zahvalio na interesovanju da se o ovoj temi razgovara u Herceg Novom. Istakao je da je Opština Herceg Novi posebno senzibilisana za ova pitanja, jer je na njenom području jedina institucija u Crnoj Gori za djecu bez roditeljskog staranja- Dječiji dom “Mladost” u Bijeloj.

Saopštio je da je Opština kojom rukovodi počela aktivnosti na promociji hraniteljstva prije desetak godina kada je pripreman Zakon o socijalnoj i dječijoj zaštiti, sa ciljem da se obezbijedi pravni okvir za razvoj srodničkog i profesionalnog hraniteljstva, usvajanja djece i drugih servisa, čime bi se stvarali uslovi da svako dijete odrasta u bezbjednom i porodičnom okruženju punom ljubavi i brige za njegovo pravilno odrastanje. Istakao je da svako dijete treba da ima svoju porodicu u kojoj će se razvijati u potpuno prirodnom ambijentu. Predsjednik Opštine je naglasio da je ovakav pristup ne samo u skladu sa međunarodnim standardima i crnogorskim putem ka članstvu u Evropskoj uniji, već je ekonomski isplativiji, ukazujući da su sprovedena istraživanja u zemljama Evropske unije pokazala da institucionalna briga košta u prosjeku tri puta više, nego hraniteljstvo.

Predsjednik Odbora za ljudska prava i slobode dr Halil Duković je naglasio da je cilj organizovanja javnih tribina uspostavljanje direktne komunikacije poslanika sa građanima i ostvarivanje transparentnosti Skupštine i njenih radnih tijela, kao i približavanje rada Odbora svim građanima. Saopštio je da ovo osma javna tribina koju organizuje Odbor za ljudska prava i slobode, a prethodne su organizovane na razne teme, širom Crne Gore.

Predsjednik Odbora je istakao da Odbor za ljudska prava i slobode, u okviru svoje Poslovnikom Skupštine Crne Gore definisane nadležnosti, značajnu pažnju posvećuje promociji, zaštiti i afirmaciji prava djeteta i upoznao učesnike sa najznačajnijim dosadašnjim aktivnostima Odbora po pitanju prava djeteta. Naglasio je da je Planom aktivnosti Odbora za 2013. i 2014. godinu naročita pažnja posvećena pravima djeteta u cilju poboljšanja njihovog položaja i podizanja stepena poštovanja njihovih prava.

Među realizovanim aktivnostima posebno je izdvojio Drugi Regionalni sastanak parlamentarnih radnih tijela nadležnih za ljudska prava i prava djeteta sa ombudsmanima za djecu zemalja regiona na temu: „Prava djeteta - unapređenje položaja djeteta u cilju zaštite od svih vidova eksploatacije“, održan u januaru 2014. godine u Regionalnoj školi za javnu upravu u Danilovgradu. Istakao je da je cilj sastanka bio razmjena mišljenja i dobrih praksi u zaštiti prava djeteta, kako bi se utvrdili ciljevi i pravci dalje međuparlamentarne saradnje i nacionalnih institucija za zaštitu ljudskih prava i prava djeteta.

Predsjednik Odbora je saopštio da je hraniteljstvo veoma osjetljiva i značajna tema, a organizovanjem ove Javne tribine Odbor želi da pruži podršku Kampanji „Svako dijete treba porodicu“, koja se sprovodi u okviru višegodišnjeg Projekta „Reforma sistema socijalne i dječije zaštite: unapređenje socijalne inkluzije", kojeg sprovodi Vlada Crne Gore, uz tehničku pomoć UNICEF-a i UNDP-a i finansijsku podršku Evropske unije. Krajnji cilj koji se želi postići je povećanje broja hraniteljskih porodica i postepeno smanjenje, a u konačnom, ukidanje smještaja djece bez roditeljskog staranja u institucijama.

Predsjednik Odbora dr Halil Duković je saopštio da je Kampanja “Svako dijete treba porodicu” već dala pozitivne rezultate u podizanju svijesti građana po pitanju smještanja djece u hraniteljske porodice, što potvrđuju i nalazi istraživanja prema kojima četiri od pet građana u Crnoj Gori smatra da je za dijete bez roditeljskog staranja bolje da bude smješteno u hraniteljsku porodicu, nego u institiciju. Najznačajniji rezultat ove Kampanje je porast broja djece koja su smještena u nesrodničke hraniteljske porodice za 300% u odnosu na period prije Kampanje.

Šef Predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori, Benjamin Perks je saopštio da svako dijete ima pravo da živi i da se razvija u porodičnom okruženju i da je zaštita tog prava podstakla 21 zemlju da se prije četiri godine okupe da spriječe smještaj djece do tri godine starosti u institucije. Taj globalni pokret je potaknut rezultatima koji su proistekli iz istraživanja u oblasti neurologije, dječje psihologije i pedijatrije koja su ukazala na važnost kontakta djece sa roditeljima, posebno u ranom djetinjstvu, što je osnovni uslov za zdrav razvoj djeteta. Iskustvo kada dijete biva napušteno od strane porodice ili oduzeto porodici, bilo na rođenju ili kasnije tokom života, je izuzetno traumatično za svako dijete.

Perks je istakao da u međunarodnim standardima iz oblasti ljudskih prava postoje tri principa koja se odnose na brigu o djeci. Prije svega i iznad svega treba učiniti sve da se spriječi napuštanje djece ili da se spriječi da dijete bude oduzeto roditeljima. Ukoliko dijete ipak ne može da živi sa roditeljima, onda mu se mora obezbijediti smještaj u porodičnom okruženju kako bi mu bila pružena ljubav i pažnja. Treća opcija koja treba da bude na raspolaganju malom procentu djece koja ne odrastaju u porodičnom okruženju, jeste obezbjeđivanje života u malim grupnim domovima u kojima je okruženje slično porodičnom. Sa zadovoljstvom je najavio otvaranje prvog takvog doma u Bijelom Polju narednih mjeseci.

Šef Predstavništva UNICEF-a u Crnoj Gori je ukazao da se nakon Kampanje „Svako dijete treba porodicu“ tri puta povećao broj nesrodničkih hraniteljskih porodica. Izrazio je nadu i očekivanje da će se nastaviti ovim putem i da će Crna Gora biti jedna od prvih zemalja koja će uspjeti da u potpunosti iskorijeni smještaj djece mlađe od tri godine u institucijama. Istakao je da je neophodno nastaviti sa promocijom hraniteljstva i ukazao na važnost saradnje svih subjekata. Posebnu zahvalnost je uputio svim hraniteljima koji su otvorili vrata svog toplog doma i srca i prihvatili djecu.

Goran Kuševija, direktor Direktorata za socijalnu i dječiju zaštitu u Ministarstvu rada i socijalnog staranja, je saopštio da je Kampanjom „Svako dijete treba porodicu“ povećan broj hraniteljskih porodica, pa je tokom 2014. godine u 371 hraniteljskoj porodici smješteno 255 djece, od čega je 42 djece smješteno u 31 nesrodničku porodicu. Povećanju broja djece u sistemu hraniteljstva doprinijelo je i organizovanje 48 dana otvorenih vrata u svim crnogorskim gradovima kojima su prisustvovali zainteresovani građani, potencijalni hranitelji, hranitelji i djeca koja su smještena u hraniteljskim porodicama. U cilju promocije hraniteljstva izrađen je Vodič za hraniteljstvo koji se može pronaći u svim centrima za socijalni rad i na sajtu Ministarstva rada i socijalnog staranja.

Javnoj tribini Odbora za ljudska prava i slobode prisustvovali su i hranitelji i djeca koja su odrasla u hraniteljskim porodicama koji su upoznali ostale učesnike Javne tribine sa ličnim iskustvima.

Ljubomirka Asović iz Nikšića je ispričala svoju životnu priču. Saopštila je da je pretprošle godine njena tada trogodišnja kćerka po povratku iz vrtića poželjela da ima brata ili sestru, kao i ostali njeni drugari. Tog trenutka su ona i suprug odlučili da postanu hranitelji i obratili se Centru za socijalni rad u Nikšiću, a nakon prikupljene dokumentacije i procjene podobnosti za hranitelja, u topli porodični dom prihvatili su još jednu djevojčicu, odmah po rođenju. Time je njihov život dobio sasvim drugačiji tok. Upoznala je učesnike Javne tribine da su u međuvremenu tu bebu usvojili tako da su ona i njen suprug sada roditelji još jedne djevojčice.

Sandra Manojlović, djevojka odrasla u hraniteljskoj porodici je ispričala svoju priču navodeći da su o njoj brinuli djed i baka, a da je tetka cijeli svoj život posvetila njoj kako bi joj obezbijedila srećno i bezbrižno djetinjstvo. Naglasila je da djeca na ljubav i pažnju odgovaraju ljubavlju i zahvalnošću prema hraniteljima.

Nikša Kapisoda iz Herceg Novog koji je odrastao u Dječijem domu „Mladost“ u Bijeloj je upoznao učesnike Javne tribine sa iskustvom odrastanja u Domu i iskustvom hranitelja, naglašavajući da su on i njegova supruga odlučili da budu hranitelji najstarijem sinu njihove kćerke koja nije bila u mogućnosti da brine o troje djece. Pozvao je sve ljude koji su u mogućnosti da prime u svoj dom dijete, naglašavajući da se jedino u porodici mogu obezbijediti ljubav i pažnja koji su neophodni za pravilan razvoj djeteta.

Javnoj tribini na temu „Prava djeteta- hraniteljstvo“, pored članova Odbora za ljudska prava i slobode i predstavnika UNICEF-a u Crnoj Gori, prisustvovali su predstavnici: institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Ministarstva rada i socijalnog staranja, Ministarstva za ljudska i manjinska prava, Ministarstva prosvjete, Ministarstva zdravlja, Centra za socijalni rad u Podgorici, Centra za socijalni rad u Herceg Novom, Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori, Dječijeg doma „Mladost“ u Bijeloj, NVO „Centar za prava djeteta“, hranitelji iz Herceg Novog, Podgorice i Nikšića i djeca odrasla u hraniteljskim porodicama.

Učesnici Javne tribine su pozvali sve ljude dobre volje da otvore vrata svog toplog porodičnog doma i pruže ljubav i pažnju djeci bez roditeljskog staranja i time im obezbijede uslove za bezbrižno i srećno djetinjstvo.

****

Neposredno prije održavanje Javne tribine, članovi Odbora za ljudska prava i slobode: dr Halil Duković, predsjednik, dr Ljiljana Đurašković, zamjenica predsjednika i poslanica Ljerka Dragičević posjetili su Dječiji dom “Mladost” u Bijeloj kako bi se upoznali sa stanjem u toj Ustanovi i aktivnostima preduzetim na poboljšanju stanja od prethodne posjete Odbora, održane u maju 2012. godine.

Članovi Odbora su upoznati da je u Domu 95 djece, od čega sedmoro od nula do tri godine. U toku je transformacija Dječijeg doma “Mladost”, a ova Ustanova, kao veliki resurs u sistemu socijalne i dječije zaštite, sa ogromnim iskustvom i radom sa djecom, značajnim kadrovskim i svim ostalim potrebnim kapacitetima, potpuno kompetentno i ozbiljno pristupa sopstvenoj transformaciji kroz izradu različitih projekata. U okviru Doma formiran je tim za pomoć i podršku hraniteljskim porodicama, a pružaju i preventivnu podršku biološkim porodicama u Herceg Novom, Kotoru i Tivtu.

Broj djece u vaspitnim grupama je smanjen, a samim tim su i rezultati vaspitno-obrazovnog rada bolji. Za svu djecu je obezbijeđena primarna zdravstvena zaštita u Domu, logopedskim tretmanom su obuhvaćena djeca predškolskog i školskog uzrasta, dok se specijalistički pregledi obavljaju u Kliničko bolničkom centru u Podgorici. Sva djeca su uključena u obrazovni sistem, osim jedne djevojčice koja zbog stepena smetnji ne može da prati nijedan obrazovni program. Socijalna zaštita u Domu dobro funkcioniše, a za svako dijete su urađeni individualni planovi zaštite čija revizija se obavlja svakih šest mjeseci, a po potrebi i češće.

Pomoćnica direktora Dječijeg doma Slavica Ilić je saopštila da se broj djece sa smetnjama u razvoju u Domu povećao, a opštinska Komisija za usmjeravanje djece u obrazovni sistem donijela je 42 rješenja, navodeći da su najčešće u pitanju kombinovane razvojne smetnje i poremećaji u ponašanju, dok su kod devetoro djece konstatovane umjerene i teže smetnje u mentalnom razvoju. Istakla je da su sva djeca uključena u obrazovni sistem, zavisno od potencijala djeteta, a za djecu sa umjerenim i težim smetnjama organizovan je prevoz do škole i nazad u pratnji dva personalna asistenta koji prisustvuju nastavi.

Saopšteno je da Preporuka iz Posebnog Izvještaja o stanju ljudskih prava mentalno oboljelih lica smještenih u ustanovama koji je sačinio Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, a razmotrio Odbor za ljudska prava i slobode kojom je ukazano na neophodnost izgradnje rampi i liftova nije još ispoštovana. Članovi Odbora su upoznati da je u julu 2011. godine izgrađena prijeprojektna dokumentacija u kojoj je konstatovano da ne postoje mogućnosti za postavljanje rampi u samom objektu, već je moguća izgradnja tri prilazne rampe i jedne vertikalne podizne platforme. U toku su pregovori resornog Ministarstva sa turskom Agencijom za međunarodnu saradnju i koordinaciju “Tika”, tako da se nadaju da će se ovaj problem uskoro riješiti.

Članovi Odbora za ljudska prava i slobode obilaskom Doma i razgovorom sa djecom smještenom u Domu bili su u prilici da se uvjere u uslove i pažnju koja se pruža djeci i zaključili da je u instituciji stvoreno okruženje koje djeci pruža podršku, zaštitu i pažnju koja unapređuje njihove potencijale.

*****

U skladu sa Zaključkom Odbora za ljudska prava i slobode sa 37. sjednice, održane održane 4. novembra 2014. godine, članovi Odbora su istog dana posjetili Specijalnu bolnicu za psihijatriju „Dobrota“ u Kotoru, jedinu specijalizovanu bolnicu za psihijatriju u Crnoj Gori, osnovanu 1953. godine.

Direktor Specijalne bolnice za psihijatriju “Dobrota” u Kotoru, doc. dr sc Dragan Čabarkapa je predstavio stanje u bolnici, navodeći da u bolnici ima 240 kreveta, dok se prosječan broj pacijenata na hospitalnom tretmanu kreće od 250 do 280, tako da je njena popunjenost maksimalna, odnosno 110%, jer u bolnici uvijek boravi prosječno oko 20 pacijenata više od broja kreveta, što se postiže dozvoljenim vikendima. U ustanovi praktično da i nema slobodnog kreveta, tako da prijemi predstavljaju objektivni problem, čime se na indirektan način ugrožavaju prava pacijenata.

Direktor je saopštio da ova bolnica obavlja posao praktično za četiri ustanove koje bi trebalo posebno da postoje u državi i to:

- psihijatrijska bolnica, tj. liječenje psihijatrijskih pacijenata i briga o mentalnom zdravlju građana, što je osnovna djelatnost i dovoljan uslov za postojanje ove bolnice­;

- „sudska bolnica”, jer stalno imaju od 60 do 80 pacijenta, navodeći da sudsko odjeljenje, koje broji svega 21 krevet treba da bude pri Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija;

- socijalna ustanova, nešto između bolnice i doma starih, jer imaju preko 100 pacijenta koji bi trebalo da budu otpušteni kada bi imali gdje da odu i budu socijalno zbrinuti, jer je riječ o takozvanim „socijalnim slučajevima”.

- ustanova za liječenje zavisnika koja bi trebalo posebno da egzistira.

Direktor Bolnice je naveo da se suočavaju i sa brojnim finansijskim problemima, jer su 35.000 eura redovni materijalni troškovi, a sama hrana je oko 25.000 eura, sudsko obezbeđenje je 4.000 eura, struja koju moraju redovno plaćati po reprogramu je oko 10.000 eura u zimskim mjesecima, tako da je sadašnja finansijska situacija teža od prošlogodišnje. Istakao je da im svakog mjeseca za osnovne potrebe nedostaje oko 10-15.000 eura, što dodatno otežava rad. Saopštio je da se dodatna sredstva ne mogu obezbijediti ni iz evropskih fondova, jer oni ne nude sredstva za psihijatrijske bolnice, već razvijaju tzv. “komunalnu psihijatriju” u okviru koje funkcionišu manji centri mentalnog zdravlja, a pacijenti se prate i obilaze u kućnim uslovima i na terenu.

Članovi Odbora su obišli odjeljenja Specijalne bolnice za psihijatriju. Ocijenjeno je da je potrebna volja i sinhronizovana akcija svih subjekata vlasti i cijelog društva da bi se stanje sistemski poboljšalo i unaprijedila i reformisala psihijatrijska djelatost na savremenim i humanim principima.

Navedene aktivnosti Odbora za ljudska prava i slobode od strane svih učesnika ocijenjene su veoma uspješnim.